Một danh sách ngắn về những thay đổi và hành vi đáng kinh ngạc đã biến đổi cả con người và động vật trong hành trình làm mẹ.
Khi tôi bắt đầu nghiên cứu cho cuốn sách mới của mình Gen người mẹ: Bên trong khoa học mới về bản năng người mẹ cổ đại của chúng ta, tôi bắt đầu thấy rằng những người mẹ thậm chí còn phi thường hơn tôi nghĩ. Cá voi xanh mamas sản xuất 50 gallon (khoảng 189 lít) sữa mỗi ngày. Việc mang thai ở người thực sự có thể lây lan. Bộ não của người phụ nữ là cơ quan quan trọng của quá trình sinh nở. Nhiều sự biến đổi mạnh mẽ nhất của người mẹ xảy ra bên trong và các nhà khoa học hiện đang bắt đầu tìm ra chúng. Tôi đã tìm hiểu những điều mới nhất về khoa học để chia sẻ với bạn một số thay đổi đáng kinh ngạc này.
1. Nhiều bà mẹ (bao gồm các động vật có vú) thường bế con bên trái:
Bất kể họ thuận tay trái hay phải, các bà mẹ thường có xu hướng cho con nằm nghiêng bên trái, đặc biệt là trong những tháng đầu. Xu hướng thuận tay trái này có thể liên quan đến bố trí lệch lạc của não người: thông tin cảm giác ở bên trái của cơ thể được xử lý ở bên phải của não. Bán cầu não phải cũng là nơi xử lý cảm xúc, vì vậy việc bế và quan sát em bé ở bên trái có thể giúp truyền thông tin sang bên phải hiệu quả hơn. Trẻ sơ sinh dường như cũng thích giữ mẹ của chúng trong phạm vi thị giác bên trái. Thật hấp dẫn, các nhà nghiên cứu gần đây đã ghi nhận sự thiên vị bên trái ở cả các bà mẹ không phải là loài linh trưởng. Hải mã mẹ được quan sát ngoài khơi một hòn đảo của Nga có xu hướng giữ con ở bên trái khi nhấp nhô theo sóng, và con của chúng bơi qua bên trái của mẹ trước khi lặn xuống để bú. Tương tự, những bà mẹ cáo bay lủng lẳng trên cành cây ở Sri Lanka, những bà mẹ này dường như thích giữ con của họ ở bên trái.
2. Bệnh “đãng trí người mẹ” là có thật (trong bài gốc được dùng là “bộ não người mẹ: Mommy Brain”) — và rất phức tạp
Khoảng 50 đến 80 phần trăm các bà mẹ cho biết đôi khi xảy ra tình trạng được gọi là “Mommy Brain”, trạng thái mờ ở não và các dấu hiệu suy giảm tinh thần, liên quan đến việc mang thai và các bà mẹ mới sinh nở. Các thí nghiệm riêng lẻ đưa ra bằng chứng mâu thuẫn, nhưng một phân tích tổng hợp năm 2018 gồm 20 nghiên cứu cho thấy các vấn đề về trí nhớ và hoạt động điều hành kém hơn dường như là những chủ đề phổ biến, bắt đầu từ ba tháng đầu và trở nên tồi tệ hơn cho đến hết tháng thứ ba.
Trong một phân tích đầu tiên, mang tính đột phá về quét não trước và sau khi mang thai được công bố vào năm 2016 , các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các bà mẹ bị mất chất xám khi mang thai – và những mất mát này sẽ tồn tại trong ít nhất hai năm. Nhưng giảm khối lượng cũng có thể đi kèm với một số lợi ích. Các vùng não được sử dụng để xử lý và phản ứng với các tín hiệu xã hội có thể hoạt động hiệu quả hơn trong thai kỳ, vì những phụ nữ chịu tổn thất chất xám lớn nhất đạt điểm cao hơn trong đánh giá tiêu chuẩn về sự gắn bó của người mẹ với con mình.
3. Phụ nữ mang thai con trai có thể dễ buồn nôn hơn
Một dấu hiệu mang thai đặc biệt: Phụ nữ mang thai mang thai con trai nhạy cảm hơn với sự ghê tởm, theo ít nhất một nghiên cứu khá sáng tạo được phát hiện vào năm 2015.
Một cặp nhà nghiên cứu người Ba Lan đã nghiên cứu sự nhạy cảm với sự ghê tởm ở 92 phụ nữ mang thai trong cả ba tam cá nguyệt (all three trimesters: 3 tam cá nguyệt – khoảng 40 tuần mang thai) bằng cách sử dụng bảng câu hỏi “ Thang đo chán ghét ”, một đánh giá thường được sử dụng trong các nghiên cứu tâm lý học đánh giá cảm xúc. Bài kiểm tra được đưa ra với các mô tả hấp dẫn để xem xét phản ứng của người trả lời đối với gián, xem ai đó ăn “sốt cà chua kem vani”, nghe ai đó hắng giọng “cổ họng đầy chất nhầy” và nhìn thấy “bàn tay người được bảo quản trong lọ.” Những bà mẹ mang thai con trai có độ nhạy cảm với sự ghê tởm cao hơn so với những bà mẹ mang con gái trong tam cá nguyệt đầu tiên (khoảng 3 tháng đầu mang thai). Trong khi cảm giác nôn nao của các bà mẹ sinh con gái giảm trong tam cá nguyệt thứ hai (tương đương với 3 tháng giữa thai kỳ (tuần 14 ~ tuần thứ 27)), thì các bà mẹ sinh con trai lại thực sự trải qua các phản ứng kích thích dạ dày cao hơn (stomach-turning reactions).
4. Đừng dại “gây sự” với các bà mẹ động vật — ngay cả sóc
Có rất nhiều video trên YouTube về những bà mẹ “nóng tính” — từ một con nai mẹ doạ gấu xám, đến một “bà mẹ” sư tử núi lao vào một người chạy bộ khiến họ kinh hãi. Các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu sự hung hăng của mẹ ở những loài động vật ít ghê gớm hơn một chút: sóc đất, chúng hung dữ bảo vệ con non bằng cách đá sỏi vào rắn đuôi chuông. Các nhà nghiên cứu đã phát âm thanh của những con rắn chuông giả và phát hiện ra rằng những con sóc mẹ – so với những con không phải mẹ và con đực – đặc biệt phản ứng với tiếng lách cách đáng ngại như tiếng đuôi rắn chuông. Những bà mẹ sóc có con nhỏ nhất đã phải chịu thêm rủi ro để bảo vệ những đứa trẻ sơ sinh của họ trong hai lần thử nghiệm.
Hiện tượng mẹ hung hăng lan rộng có thể liên quan đến oxytocin, một chất hóa học thần kinh cũng liên quan đến việc sinh nở và cho con bú. Trong một thí nghiệm trong phòng thí nghiệm năm 2017 , chuột mẹ ngừng tấn công mối đe dọa khi tín hiệu oxytocin trong một phần não của chúng bị chặn.
5. Trong đó bò là loài hung hăng nhất khi làm mẹ
Gần đây, bò được tuyên bố là loài động vật lớn nguy hiểm nhất ở Anh, giết nhiều người hơn cả chó — Hơn 74 người trong 15 năm. Một số con bò hung hãn này là bò đực, nhưng nhiều con là bò mẹ. Hầu hết các nạn nhân là công nhân nông trại, nhưng các bà mẹ bò cũng chạy theo những người qua đường, đó là lý do tại sao chính phủ đang khuyến cáo nông dân không thả những con bò mẹ hung hãn vào các cánh đồng có thể đi lại công cộng, nơi những người đi dạo không may có thể bị nhầm với những kẻ săn mồi đói ăn tấn công các chú bê con. Đặc biệt, người dắt chó có thể kích động các cuộc tấn công — 17 trong số 18 trường hợp người đi bộ bị chết do bò, có chó tham gia. Ngay cả những vụ tấn công bò không gây tử vong cũng thuộc loại “chấn thương tốc độ cao”, một đánh giá 10 năm về các chấn thương tại bệnh viện được tìm thấy .
6. Bò đẻ bê cái tốt sữa hơn
Một số loài động vật có vú sản xuất sữa dồi dào hơn cho khi sinh ra con đực, có lẽ vì kích thước cơ thể con đực lớn cuối cùng quan trọng hơn trong việc cạnh tranh bạn đời. Nhưng một nghiên cứu trên gần 1,5 triệu mẹ bò Holstein cho thấy chúng tiết ra nhiều sữa hơn cho con bê cái, với mức tăng thêm hàng trăm gallon mỗi năm cho mỗi con bò. Các nhà khoa học không rõ lý do tại sao, nhưng khẩu phần bổ sung có thể giúp con cái trưởng thành giới tính sớm hơn và do đó có thời gian sinh sản lâu hơn. Tín hiệu tiết sữa này dường như xảy ra trước khi sinh, vì bê con thường bị đưa ra khỏi bò mẹ một ngày sau khi sinh trong ngành công nghiệp sữa, nhưng bò mẹ của chúng vẫn tạo ra lượng sữa dồi dào.
7. Các bà mẹ rái cá biển có thể ưu tiên tiết sữa đến kiệt sức
Tiết sữa là một nguồn tiêu hao năng lượng chính đối với các bà mẹ động vật có vú. Rái cá biển mẹ có nhu cầu năng lượng đặc biệt cao , do kích thước cơ thể nhỏ của chúng ở vùng hút nhiệt Thái Bình Dương. Chúng nổi tiếng là dễ bị suy giảm năng lượng dự trữ trong những tháng sau khi mang thai, khi chúng đồng thời cho con non và chính mình ăn. Đi kiếm ăn nửa ngày với nhiệm vụ ăn lượng thức ăn bằng một phần tư trọng lượng cơ thể của chúng. Kết quả là tình trạng “kiệt quệ hoàn toàn” mà các nhà khoa học gọi là “ hội chứng ngừng tiết sữa ” – điều này có thể giải thích một bí ẩn: tại sao rất nhiều mẹ rái cá sau sinh không thể chống chọi với các bệnh nhiễm trùng nhỏ và các vết thương ngẫu nhiên.
Khi các nhà khoa học nghiên cứu một con rái cá nuôi nhốt đang cho con bú tên là Clara, họ phát hiện ra rằng trong giai đoạn sau khi sinh, khi nó đang cho con bú, nhu cầu năng lượng tăng hơn gấp đôi: nếu điều đó xảy ra trong tự nhiên, Clara có thể sẽ trở nên dễ gặp nguy hiểm hơn, từ bệnh tật đến sự khan hiếm tài nguyên.
8. Cá voi xanh mẹ sản xuất 50 gallon sữa mỗi ngày (khoảng 189 lít):
Là loài động vật có vú lớn nhất còn sống trên Trái đất, cá voi xanh mẹ có một công việc lớn phải làm. Sau khi những con non của chúng được sinh ra, những đứa con khổng lồ đang phát triển nhanh chóng sẽ tăng 200 pound mỗi ngày (Tương đương gần 91KG). Để cung cấp đủ dinh dưỡng để đạt được trọng lượng khi trưởng thành lên tới 400.000 pound (hơn 180 tấn), cá voi xanh mẹ sản xuất 50 gallon sữa mỗi ngày với hàm lượng chất béo từ 35 đến 50 phần trăm. Các nhà nghiên cứu đang sử dụng các mẫu mô mỡ cá nhỏ (blubber), để tìm hiểu thêm về cách những người mẹ khiêm tốn này tạo ra một kỳ tích đáng kinh ngạc như vậy. Theo các nhà khoa học, những người thực hiện sinh thiết cá voi mẹ để tìm hiểu về các loài bí ẩn và cực kỳ nguy cấp như cá voi Bắc Đại Tây Dương, có thể là một công cụ nghiên cứu có giá trị. Họ đã phát triển một “thư viện” các mẫu mỡ này, mỗi mẫu có kích thước bằng một cục tẩy bút chì.
9. Ở con người, các bà mẹ đã cho con bú bình từ thời tiền sử
Phân tích các bình đất sét cổ đại từ các ngôi mộ trẻ em ở Đức , các nhà khoa học gần đây đã tìm thấy cặn sữa của động vật có móng và xác định các bình này là bình sữa trẻ em nguyên thủy, có niên đại sớm nhất cách đây hơn 7.000 năm . Những cái chai thuộc thời kỳ đồ đồng và đồ sắt mà các nhà khoa học đã lấy mẫu trông giống như những chiếc bát hình tròn có vòi – hoặc một số người có thể nói là bầu ngực. Một số còn có hình bàn chân động vật và các đồ trang trí khác, dưới dạng đồ chơi trẻ em, số lượng này có thể còn cao hơn gấp đôi Các nhà khoa học đã suy đoán rằng sự ra đời của việc cho con bú bình có thể đã cho phép các bà mẹ tiền sử tiếp tục quá trình rụng trứng, vốn thường bị dừng lại trong quá trình cho con bú. Điều này có thể giúp giải thích một số vụ bùng nổ trẻ sơ sinh thời kỳ đồ đá mới bí ẩn trước đây.
10. Kỷ Băng hà Làm cho các bà mẹ Tạo ra Sữa Mẹ Tốt hơn
Các nhà khoa học nghi ngờ rằng sự điều chỉnh mô vú của các bà mẹ con người đã giúp một số quần thể sống sót qua kỷ băng hà cuối cùng. Khoảng 20.000 năm trước, vitamin D quan trọng sẽ ngày càng khó hấp thu đối với trẻ sơ sinh sống ở các vĩ độ cực bắc, thông qua ánh sáng mặt trời và tiếp xúc làn da. May mắn thay, một đột biến gen đã phát sinh trong ống dẫn sữa của các bà mẹ, mà một số nhà khoa học cho rằng đã cho phép các chất dinh dưỡng quan trọng truyền vào trẻ sơ sinh đang trong tình trạng thiếu vitamin D.
11. Cá heo có thể dạy con âm thanh trước khi chúng được sinh ra
Theo các nhà khoa học, cá heo mũi chai tại Six Flags Discovery Kingdom ở Vallejo, California, Mỹ, bắt đầu huýt sáo thường xuyên hơn khoảng hai tuần trước khi chúng sinh nở . Bởi vì cá heo có những tiếng kêu độc đáo, sự gia tăng cách phát âm này có thể là một nỗ lực để dạy cho cá heo con âm thanh đặc trưng của mẹ khi chúng còn trong bụng mẹ. Điều thú vị là, nghiên cứu về giọng nói của các bà mẹ con người cho thấy rằng: chúng ta cũng có những giai điệu đặc trưng.
12. Các bà mẹ có thể dễ bị sâu răng hơn
Một nghiên cứu mới báo cáo rằng phụ nữ càng có nhiều con thì càng có ít răng hơn trong những năm cuối đời.
Theo nhóm các nhà nghiên cứu châu Âu, các bà mẹ 3 con có ít hơn 4 chiếc răng so với những bà mẹ chỉ có 2 con. Những phụ nữ có hai con đầu lòng cùng giới tính và sau đó sinh con thứ ba, đặc biệt có nguy cơ mắc bệnh này . Các vấn đề về bệnh nướu răng và sự hấp thụ canxi trong thai kỳ có thể khiến người mẹ dễ bị tổn thương — và tất cả những lần lỡ hẹn nha khoa đó cũng có thể là vấn đề cụ thể đối với những bà mẹ nuôi con nhỏ.
13. Mang thai trên thực tế có thể bị lây lan
Phân tích thời gian mang thai của hơn 30.000 phụ nữ Đức cho thấy tình trạng mang thai lan rộng ở nơi làm việc: Vào năm sau khi một đồng nghiệp sinh con, số ca mang thai đầu tiên trong cùng văn phòng đã tăng lên. Và các gia đình cũng dễ lây lan. Một nghiên cứu của Na Uy trên hơn 110.000 cặp anh chị em cho thấy anh chị em có ảnh hưởng tương đối mạnh mẽ đến nhau khi mang thai lần đầu.
Nguồn:
_https://www.smithsonianmag.com/science-nature/14-fascinating-facts-about-moms-180977677/
_https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26047546/
_https://www.webmd.com/oral-health/news/20180315/more-kids-fewer-teeth-for-moms
_https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rsbl.2017.0707#d3e1022
_https://www.discovermagazine.com/planet-earth/like-to-hold-your-baby-on-your-left-so-do-walruses
_https://utswmed.org/medblog/pregnancy-brain/
_https://www.nature.com/articles/nn.4458
_https://www.sciencemag.org/news/2016/12/pregnancy-resculpts-women-s-brains-least-2-years
_https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031938414005496
_https://www.youtube.com/watch?v=eQqw3Oez_qY
_https://www.youtube.com/watch?v=LbqGl6y3WOM
_https://link.springer.com/article/10.1007/s00265-003-0684-2
_https://elifesciences.org/articles/24080
_https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/cows-officially-most-deadly-large-animals-britain-a6727266.html
_https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0020138309004379
_https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2615798/#R28
_https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0086169#s4
_https://journals.biologists.com/jeb/article/217/12/2053/12087/Energetic-demands-of-immature-sea-otters-from
_https://www.santacruzsentinel.com/2016/08/03/ucsc-researchers-get-clues-on-otter-lactation-syndrome/
_https://www.marinemammalcenter.org/animal-care/learn-about-marine-mammals/cetaceans/blue-whale#
_https://www.nature.com/articles/s41586-019-1572-x
_https://www.npr.org/sections/thesalt/2019/09/25/764243209/prehistoric-babies-drank-animal-milk-from-a-bottle
_https://www.pnas.org/content/115/19/E4426
_https://www.livescience.com/55699-mother-dolphins-teach-babies-signature-whistle.html
_https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0163638307000355
_https://www.sciencedaily.com/releases/2018/03/180313225514.htm
_https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26047546/
_https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21308564/
