Một vùng kích thích hắt hơi đã được phát hiện ở cả não bộ của chuột và người, tương ứng về mặt giải phẫu với vùng nhận trung tâm của các tế bào thần kinh cảm giác ở mũi. Do đó, nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng một quần thể tế bào thần kinh sau synap đến tế bào thần kinh cảm giác mũi, làm trung gian cho việc hắt hơi trong vùng này.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng peptide neuromedin B (NMB) rất cần thiết để phát tín hiệu hắt hơi. Sự cắt bỏ các tế bào thần kinh sau synap nhạy cảm với NMB trong vùng kích thích hắt hơi hoặc sự thiếu hụt trong thụ thể NMB đã hủy bỏ phản xạ hắt hơi.

Đáng chú ý, các tế bào thần kinh cảm giác với NMB còn tiếp cận với nhóm hô hấp ở bụng (cVRG). Sự kích hoạt hóa học của các tế bào thần kinh nhạy cảm với NMB tạo ra các điện thế hoạt động trong các tế bào thần kinh cVRG và dẫn đến hành vi hắt hơi.

Át-xì! Một âm thanh quen thuộc, một hành động bất chợt, và đôi khi là một phiền toái nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng đằng sau cái hắt hơi tưởng chừng đơn giản ấy là cả một cơ chế sinh học phức tạp, một “vụ nổ” được điều khiển bởi mạng lưới thần kinh tinh vi và là một trong những tuyến phòng thủ đầu tiên và hiệu quả nhất của cơ thể. Hắt hơi không chỉ là phản xạ tống khứ bụi bẩn; nó là một chương trình sinh học được lập trình sẵn, một minh chứng cho sự kỳ diệu của quá trình tiến hóa. Bài viết này, do người biên tập Những Điều Thú Vị tổng hợp, sẽ đưa độc giả vào một hành trình khám phá sâu sắc, từ cơ chế giải phẫu, những khám phá khoa học đột phá, đến những sự thật bất ngờ và lời khuyên hữu ích để sống khỏe mạnh hơn.

Tóm tắt bài viết này

• Hắt hơi là phản xạ mạnh mẽ để tống dị vật ra khỏi mũi.
• Cơ chế được điều khiển bởi dây thần kinh sinh ba và trung tâm ở thân não.
• Phân tử Neuromedin B (NMB) được phát hiện là “công tắc” phân tử gây hắt hơi.
• Tốc độ hắt hơi thực tế khoảng 16 km/h, không phải 100 m/s như lầm tưởng.
• Hắt hơi do ánh sáng (hội chứng ACHOO) là một đặc điểm di truyền thú vị.

Giải Phẫu Một Cú “Át-xì”: Cơ Chế Sinh Học Đằng Sau Vụ Nổ Tức Thì

Một cái hắt hơi diễn ra trong chớp mắt, nhưng quá trình dẫn đến nó là một chuỗi các sự kiện được phối hợp hoàn hảo giữa hệ thần kinh và hệ cơ. Đây không phải là một hành động đơn lẻ mà là một cung phản xạ phức tạp, được thiết kế để bảo vệ đường hô hấp một cách tối đa.

Cung phản xạ hắt hơi: Hành trình của một tín hiệu thần kinh

Toàn bộ quá trình, từ khi kích thích đến khi “vụ nổ” xảy ra, có thể được chia thành bốn bước chính:

• Bước 1: Kích hoạt (The Trigger): Mọi chuyện bắt đầu khi các tác nhân lạ xâm nhập vào khoang mũi. Đó có thể là các hạt vật lý như bụi, phấn hoa, lông động vật; các hóa chất trong không khí như khói thuốc, nước hoa; hoặc các mầm bệnh như virus và vi khuẩn.1 Những “kẻ xâm lược” này tiếp xúc và kích thích lớp niêm mạc mỏng manh, nhạy cảm lót bên trong mũi. Lớp niêm mạc này chứa dày đặc các đầu dây thần kinh cảm giác, sẵn sàng phát đi tín hiệu báo động.1
• Bước 2: Truyền tín hiệu (Signal Transmission): Các đầu dây thần kinh bị kích thích này thuộc về dây thần kinh sinh ba (Trigeminal Nerve), dây thần kinh sọ não lớn nhất, chịu trách nhiệm chính cho cảm giác của toàn bộ khuôn mặt, bao gồm cả mũi.5 Khi nhận được tín hiệu kích thích, dây thần kinh sinh ba ngay lập tức gửi một thông điệp khẩn cấp đến một khu vực chuyên biệt trong hệ thần kinh trung ương, được gọi là “trung tâm hắt hơi”, nằm ở vùng tủy bên của thân não.5
• Bước 3: Giai đoạn chuẩn bị (The Build-up): Ngay khi trung tâm hắt hơi nhận được tín hiệu, não bộ sẽ khởi động một loạt các hành động chuẩn bị một cách hoàn toàn tự động. Bạn sẽ hít một hơi thật sâu và dài, làm đầy phổi bằng không khí.3 Gần như ngay lập tức, thanh môn (cửa ngõ vào khí quản) và dây thanh âm sẽ đóng chặt lại, nhốt toàn bộ lượng không khí này trong lồng ngực. Các cơ ngực và cơ bụng thắt lại, làm tăng vọt áp suất bên trong lồng ngực, tạo ra một “quả bom khí” nén sẵn sàng phát nổ.8
• Bước 4: Vụ nổ (The Explosion): Đây là giai đoạn cuối cùng và mạnh mẽ nhất. Cơ hoành và các cơ bụng co thắt đột ngột và dữ dội, đẩy luồng không khí bị nén trong phổi lên trên với một lực cực lớn.9 Cùng lúc đó, khẩu cái mềm và lưỡi gà ép xuống, trong khi phần sau của lưỡi nâng lên để phần nào chặn lối thoát ra miệng.10 Hành động phối hợp này dồn phần lớn luồng không khí phải thoát ra ngoài qua đường mũi với tốc độ cao, tạo thành một vụ nổ tức thì cuốn phăng các chất kích thích và dịch nhầy ra khỏi cơ thể.12

Tại sao mắt chúng ta tự động nhắm lại?

Một trong những đặc điểm không thể tách rời của cái hắt hơi là việc chúng ta không thể mở mắt. Đây không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên mà là một phần không thể thiếu của “gói lập trình” phản xạ hắt hơi.9 Có hai giả thuyết chính giải thích cho hiện tượng này:

• Giả thuyết Cơ chế bảo vệ: Đây là giả thuyết phổ biến nhất. Việc tự động nhắm chặt mí mắt là một hành động phòng vệ, ngăn chặn các giọt bắn chứa đầy vi khuẩn và dị vật vừa bị tống ra khỏi mũi với tốc độ cao bay ngược vào mắt, có thể gây kích ứng hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng.13
• Giả thuyết Kết nối thần kinh: Khi trung tâm hắt hơi trong não gửi tín hiệu co cơ đến cơ hoành và cơ bụng, một tín hiệu tương tự cũng được gửi đồng thời đến các cơ điều khiển mí mắt, khiến chúng co lại và nhắm mắt một cách không chủ ý.17 Sự kết nối này có thể là do dây thần kinh sinh ba, vốn chi phối cảm giác cho cả mũi và vùng quanh mắt, tạo ra một mối liên kết chặt chẽ. Khi một nhánh của nó (nhánh mũi) bị kích thích mạnh, tín hiệu có thể “lan” sang và kích hoạt phản xạ ở các nhánh khác (nhánh mắt).18

Sự phối hợp giữa việc tống dị vật ra khỏi mũi và bảo vệ mắt khỏi chính những dị vật đó cho thấy một thiết kế sinh học cực kỳ hiệu quả và tinh vi. Và một điều thú vị cần làm rõ: lời đồn rằng việc cố mở mắt khi hắt hơi có thể làm nhãn cầu văng ra ngoài là hoàn toàn không có cơ sở khoa học.

Khám Phá Đột Phá: Tìm Ra “Công Tắc Phân Tử” Điều Khiển Cơn Hắt Hơi

Trong nhiều thập kỷ, cơ chế chính xác ở cấp độ phân tử gây ra hắt hơi vẫn là một bí ẩn. Tuy nhiên, một nghiên cứu đột phá được công bố trên tạp chí khoa học danh tiếng Cell vào năm 2021 đã vén lên bức màn bí mật này, mở ra những tiềm năng y học to lớn trong tương lai.19

Neuromedin B (NMB) – “Sứ giả” bí mật của cái hắt hơi

Nhóm nghiên cứu tại Đại học Y khoa Washington ở St. Louis đã xác định được một phân tử peptide nhỏ có tên là Neuromedin B (NMB) chính là “sứ giả” hóa học then chốt, đóng vai trò truyền tín hiệu gây hắt hơi.19

• Khám phá chính: Trong các thí nghiệm trên chuột, khi niêm mạc mũi của chúng bị kích thích bởi các chất gây dị ứng như histamine hoặc chất cay capsaicin, các tế bào thần kinh cảm giác ở mũi sẽ phản ứng bằng cách giải phóng ra phân tử NMB.19
• “Công tắc” NMBR+: Phân tử NMB này sau đó di chuyển và liên kết với các thụ thể chuyên biệt của nó, được gọi là thụ thể Neuromedin B (NMBR+), nằm trên bề mặt của một nhóm tế bào thần kinh khác trong “vùng kích thích hắt hơi” ở thân não. Sự kết hợp này hoạt động giống như một chiếc chìa khóa (NMB) tra đúng vào ổ khóa (NMBR+), “bật công tắc” và kích hoạt các tế bào thần kinh này, từ đó khởi động toàn bộ chuỗi phản xạ hắt hơi phức tạp.19
• Bằng chứng thuyết phục: Sự quan trọng của con đường tín hiệu này đã được chứng minh một cách rõ ràng. Khi các nhà khoa học sử dụng kỹ thuật di truyền để loại bỏ các tế bào thần kinh mang thụ thể NMBR+ hoặc tạo ra những con chuột không có thụ thể này, phản xạ hắt hơi của chúng gần như bị vô hiệu hóa hoàn toàn, ngay cả khi tiếp xúc trực tiếp với chất kích thích. Ngược lại, khi họ tiêm trực tiếp NMB vào não chuột, những con vật này bắt đầu hắt hơi liên tục mà không cần bất kỳ tác nhân gây dị ứng nào từ bên ngoài.19

Ý nghĩa của khám phá và tiềm năng y học tương lai

Phát hiện về vai trò của NMB không chỉ là một bước tiến trong kiến thức khoa học cơ bản mà còn mở ra một chân trời hoàn toàn mới cho y học ứng dụng.

• Mục tiêu điều trị mới: Hiện nay, các loại thuốc phổ biến để trị hắt hơi do dị ứng là thuốc kháng histamine. Tuy nhiên, histamine tham gia vào nhiều quá trình sinh lý khác nhau, nên việc chặn nó có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn như buồn ngủ.20 Khám phá về NMB cho phép các nhà khoa học phát triển các loại thuốc điều trị chính xác hơn, nhắm mục tiêu một cách có chọn lọc vào phân tử NMB hoặc thụ thể NMBR+. Đây là một ví dụ điển hình của y học chính xác (precision medicine), hứa hẹn tạo ra các phương pháp điều trị hiệu quả hơn với ít tác dụng phụ hơn.19
• Hạn chế lây nhiễm: Hắt hơi là một trong những con đường lây lan chính của các bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp, bao gồm cúm và các loại virus corona.22
  Một cú hắt hơi duy nhất có thể tạo ra tới 20.000 giọt bắn chứa đầy virus, có khả năng tồn tại trong không khí đến 10 phút.19 Việc phát triển một loại thuốc có thể tạm thời “tắt” phản xạ hắt hơi ở những người đã nhiễm bệnh có thể trở thành một công cụ y tế công cộng cực kỳ mạnh mẽ, giúp làm chậm đáng kể sự lây lan của các đại dịch trong tương lai.

Sự chuyển dịch từ việc điều trị triệu chứng chung chung sang can thiệp vào một con đường tín hiệu phân tử cụ thể thể hiện một bước nhảy vọt về mặt khái niệm, hứa hẹn một kỷ nguyên mới trong việc kiểm soát các phản xạ của cơ thể.

“Thủ Phạm” Gây Hắt Hơi: Từ Hạt Bụi Vô Hình Đến Ánh Nắng Chói Chang

Sự đa dạng của các tác nhân có thể gây ra một cú hắt hơi cho thấy sự nhạy bén và phức tạp của hệ thống phòng thủ cơ thể. Cơ thể chúng ta đã tiến hóa để nhận diện và phản ứng với nhiều loại mối đe dọa khác nhau, từ sinh học, hóa học đến cả vật lý.

Các tác nhân phổ biến: Dị ứng, Nhiễm trùng và Chất kích thích

• Dị ứng (Viêm mũi dị ứng): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng hắt hơi liên tục và kéo dài.24 Khi một người có cơ địa dị ứng hít phải các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, vẩy da và lông động vật, nấm mốc, hệ miễn dịch của họ sẽ phản ứng một cách thái quá. Nó nhận nhầm những chất vô hại này là kẻ thù và giải phóng hàng loạt các chất hóa học trung gian, nổi bật nhất là
  histamine. Histamine sau đó kích thích mạnh mẽ các đầu dây thần kinh trong niêm mạc mũi, gây ra một loạt triệu chứng điển hình: ngứa mũi dữ dội, hắt hơi thành từng tràng, chảy nước mũi trong và nghẹt mũi.26
• Nhiễm trùng: Khi bị nhiễm các loại virus gây cảm lạnh thông thường (có hơn 200 loại, phổ biến nhất là Rhinovirus) hoặc virus cúm, niêm mạc mũi sẽ bị viêm và tăng tiết dịch nhầy để bẫy và tiêu diệt virus. Hắt hơi trong trường hợp này là một phản xạ hữu ích, giúp cơ thể tống khứ một lượng lớn virus và dịch nhầy chứa mầm bệnh ra ngoài, làm sạch đường thở.1
• Chất kích thích vật lý và hóa học: Bất cứ thứ gì có thể gây kích ứng trực tiếp lên niêm mạc mũi đều có thể gây hắt hơi, ngay cả khi không có phản ứng dị ứng hay nhiễm trùng. Các tác nhân này bao gồm: khói thuốc lá, mùi nước hoa nồng, không khí lạnh và khô, sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, hít phải các loại gia vị cay nồng (như tiêu, ớt bột), hoặc thậm chí là ăn thức ăn quá cay.2

Hội chứng ACHOO: Bí ẩn của những người “dị ứng” với ánh sáng

Một trong những hiện tượng kỳ lạ và thú vị nhất liên quan đến hắt hơi là Phản xạ hắt hơi do ánh sáng (Photic Sneeze Reflex). Ước tính có khoảng 10% đến 35% dân số thế giới mắc phải hội chứng di truyền này.30 Các nhà khoa học thậm chí còn đặt cho nó một cái tên viết tắt rất kêu: hội chứng

ACHOO (Autosomal Dominant Compelling Helio-Ophthalmic Outburst).

• Cơ chế “Đường dây bị chập”: Nguyên nhân của hội chứng ACHOO được cho là do sự “nhiễu tín hiệu” hoặc “chập mạch” giữa các đường dẫn truyền thần kinh trong não.31 Giả thuyết phổ biến nhất là có sự giao thoa giữa dây thần kinh thị giác (dẫn truyền tín hiệu ánh sáng) và dây thần kinh sinh ba (kích hoạt phản xạ hắt hơi). Khi một người mắc hội chứng này đột ngột đi từ trong bóng tối ra ngoài ánh sáng mạnh, dây thần kinh thị giác sẽ gửi một tín hiệu cực mạnh đến não để ra lệnh cho đồng tử co lại nhằm bảo vệ mắt. Do sự gần gũi về mặt giải phẫu, tín hiệu mạnh này vô tình “rò rỉ” và kích hoạt luôn cả trung tâm hắt hơi gần đó. Kết quả là não bộ diễn giải sai tín hiệu ánh sáng thành một sự kích thích trong mũi và ra lệnh hắt hơi.22
• Đặc điểm: Phản xạ này thường chỉ xảy ra ngay sau khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh và thường chỉ bao gồm một vài cái hắt hơi rồi dừng lại.35 Đây là một đặc điểm di truyền trội theo nhiễm sắc thể thường và hoàn toàn không gây hại cho sức khỏe.30

Dù nguyên nhân là phản ứng miễn dịch (dị ứng) hay phản ứng thần kinh thuần túy (hội chứng ACHOO), tất cả các con đường đều hội tụ tại một điểm chung: kích hoạt dây thần kinh sinh ba. Điều này nhấn mạnh vai trò của dây thần kinh này như một “người gác cổng” tối cao, quyết định cuối cùng cho việc có hay không một cú “át-xì”.

Những Sự Thật Thú Vị Về Cái Hắt Hơi Khiến Bạn Bất Ngờ

Ngoài cơ chế sinh học phức tạp, cái hắt hơi còn ẩn chứa nhiều sự thật đáng kinh ngạc về mặt vật lý và y tế công cộng, phá vỡ nhiều lầm tưởng phổ biến.

Vận tốc thực sự của một cú hắt hơi là bao nhiêu?

• Phá vỡ lầm tưởng: Trong một thời gian dài, nhiều nguồn tin phổ thông đã lan truyền một con số cường điệu rằng vận tốc của một cú hắt hơi có thể đạt tới 100 mét/giây (tương đương 360 km/h).36 Con số này thực chất bắt nguồn từ những tính toán gián tiếp và các phương pháp đo lường cũ kỹ của nhà nghiên cứu William Firth Wells từ nhiều thập kỷ trước.
• Sự thật khoa học: Các nghiên cứu hiện đại hơn, sử dụng máy quay tốc độ cao và các kỹ thuật hình ảnh tiên tiến để đo lường trực tiếp, đã đưa ra một kết quả khiêm tốn hơn rất nhiều. Vận tốc tối đa của một cú hắt hơi thực chất chỉ vào khoảng 4.5 m/s (tương đương 16.2 km/h).36 Tốc độ này chỉ tương đương với vận tốc không khí khi chúng ta ho, và chậm hơn rất nhiều so với tốc độ của một cơn gió mạnh.
• Lưu ý: Tốc độ này có thể thay đổi tùy thuộc vào thể trạng của mỗi người. Một người có khung cơ thể và dung tích phổi lớn hơn có thể tạo ra một cú hắt hơi mạnh và nhanh hơn một chút.36

“Đám mây” lây nhiễm: Sức mạnh phát tán mầm bệnh của một cú hắt hơi

Dù tốc độ không quá “khủng khiếp”, sức mạnh lây lan bệnh tật của một cái hắt hơi lại thực sự đáng gờm. Điều này không nằm ở tốc độ, mà ở bản chất của “đám mây” khí dung mà nó tạo ra.

• Số lượng giọt bắn: Một cú hắt hơi duy nhất có thể giải phóng một lượng giọt bắn đường hô hấp khổng lồ. Các ước tính khoa học có sự khác biệt, nhưng con số dao động từ 2,000-5,000 giọt 39 cho đến 20,000 giọt 19 hoặc thậm chí là 40,000 giọt.10 Mỗi giọt bắn li ti này có thể chứa hàng trăm ngàn vi khuẩn hoặc hàng triệu hạt virus.
• Khoảng cách và thời gian tồn tại: Các giọt bắn này không đơn giản là rơi xuống đất ngay lập tức. Chúng tạo thành một đám mây khí dung hỗn loạn, ấm và ẩm. Đám mây này có động lượng riêng, giúp bảo vệ các giọt nhỏ hơn khỏi sự bay hơi nhanh chóng và cho phép chúng di chuyển xa hơn. Trong khi các khuyến cáo y tế công cộng thường đưa ra khoảng cách an toàn là 2 mét (khoảng cách rơi của các giọt lớn) 42, các nghiên cứu về động lực học chất lỏng tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã chỉ ra rằng
  đám mây khí dung từ một cú hắt hơi mạnh có thể bay xa tới 8 mét. Đáng lo ngại hơn, các giọt nhỏ nhất có thể lơ lửng trong không khí tới 10 phút hoặc lâu hơn.19 Một số loại vi khuẩn có sức đề kháng cao thậm chí có thể tồn tại trong các giọt bắn này tới 45 phút trong môi trường không khí.45

Sự mâu thuẫn giữa tốc độ tương đối chậm và khả năng lây lan kinh hoàng này là một điểm cực kỳ quan trọng. Nó cho thấy mối nguy hiểm không nằm ở “lực bắn” mà ở bản chất tồn tại lâu và bay xa của đám mây khí dung. Điều này lý giải tại sao việc đeo khẩu trang và đặc biệt là thông gió tốt trong không gian kín lại là những biện pháp y tế công cộng cực kỳ hiệu quả để ngăn chặn sự lây lan của các bệnh đường hô hấp.

Tại sao đôi khi chúng ta hắt hơi thành một tràng dài?

Việc hắt hơi một lần, hai lần, hay thậm chí ba bốn lần liên tiếp không phải là ngẫu nhiên. Nguyên nhân chính là do cú hắt hơi đầu tiên không đủ mạnh hoặc không đủ hiệu quả để tống khứ hoàn toàn tác nhân gây kích ứng ra khỏi mũi. Khi các đầu dây thần kinh trong niêm mạc mũi vẫn cảm nhận được “kẻ xâm nhập”, chúng sẽ tiếp tục gửi tín hiệu báo động đến não. Não bộ sẽ phản ứng bằng cách ra lệnh thực hiện thêm một cú hắt hơi nữa, và quá trình này sẽ lặp lại cho đến khi đường mũi được làm sạch hoàn toàn.28 Hiện tượng này đặc biệt phổ biến ở những người bị viêm mũi dị ứng, khi các dị nguyên như phấn hoa, bụi bẩn liên tục hiện diện trong không khí và không ngừng kích thích niêm mạc mũi.24

Sống Chung Với Hắt Hơi: Lời Khuyên Từ Chuyên Gia

Hắt hơi là một phản xạ tự nhiên và hữu ích, nhưng việc hiểu rõ về nó giúp chúng ta biết cách xử lý đúng đắn để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

Nhịn hắt hơi: Một hành động tiềm ẩn nhiều rủi ro

Trong một số tình huống xã hội, chúng ta có thể cảm thấy ngại và cố gắng kìm nén một cơn hắt hơi bằng cách bịt chặt mũi và miệng. Tuy nhiên, đây là một hành động cực kỳ nguy hiểm. Khi bạn làm vậy, luồng không khí với áp suất cực lớn bị nén trong đường hô hấp sẽ không có lối thoát ra ngoài và bị buộc phải tìm một con đường khác.46

Áp lực này có thể bị đẩy ngược vào ống Eustachian (vòi nhĩ) nối giữa tai và họng, có khả năng gây tổn thương màng nhĩ, ù tai, chóng mặt, hoặc thậm chí là mất thính giác tạm thời. Trong những trường hợp hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, áp lực đột ngột có thể gây vỡ các mạch máu nhỏ trong mắt hoặc não, làm tổn thương cơ hoành, hoặc gây thoát khí vào khoang ngực.12 Vì vậy, lời khuyên của các chuyên gia y tế rất rõ ràng: không bao giờ nên nhịn hắt hơi.

Khi nào hắt hơi là dấu hiệu cần đi khám? Phân biệt viêm mũi dị ứng và cảm lạnh

Hắt hơi thông thường không phải là vấn đề đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, dữ dội, hoặc đi kèm với các triệu chứng khác như sốt cao, dịch mũi chuyển màu vàng xanh, đau nhức vùng mặt hoặc xoang, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.2 Một trong những băn khoăn phổ biến nhất là làm thế nào để phân biệt giữa viêm mũi dị ứng và cảm lạnh thông thường.

Bảng 1: So Sánh Nhanh Viêm Mũi Dị Ứng và Cảm Lạnh Thông Thường

Tiêu chí	Viêm Mũi Dị Ứng	Cảm Lạnh Thông Thường (Viêm mũi do virus)
Nguyên nhân	Phản ứng với dị nguyên (phấn hoa, bụi, lông thú…) 27	Nhiễm virus (Rhinovirus,…) 1
Triệu chứng chính	Ngứa dữ dội (mũi, mắt, họng), hắt hơi thành tràng dài, chảy nước mắt 27	Đau họng, ho, mệt mỏi, đau nhức cơ thể nhẹ. Sốt hiếm gặp ở người lớn.27
Đặc điểm dịch mũi	Trong, lỏng như nước lã 27	Ban đầu trong, sau có thể đặc lại, màu vàng hoặc xanh 2
Thời gian khởi phát	Nhanh, ngay sau khi tiếp xúc dị nguyên 27	Từ từ, sau 1-3 ngày ủ bệnh
Thời gian kéo dài	Kéo dài chừng nào còn tiếp xúc với dị nguyên (có thể theo mùa hoặc quanh năm) 48	Thường tự khỏi trong vòng 7-10 ngày 27

Các mẹo phòng ngừa và xử lý cơn hắt hơi hiệu quả

• Xử lý đúng cách khi hắt hơi: Luôn che miệng và mũi bằng mặt trong của khuỷu tay hoặc bằng khăn giấy. Tuyệt đối không dùng bàn tay trần để che vì điều này sẽ phát tán mầm bệnh lên tay và sau đó là lên mọi vật bạn chạm vào. Vứt khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác ngay lập tức và rửa tay kỹ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.23
• Ngăn chặn một cơn hắt hơi sắp xảy ra (khi cần thiết): Nếu bạn cảm thấy một cơn hắt hơi sắp đến và muốn ngăn nó lại một cách an toàn, có thể thử một số mẹo như dùng đầu lưỡi làm nhột vòm miệng trên, hoặc dùng ngón tay day và ấn nhẹ vào điểm giữa hai lông mày. Những kích thích nhẹ này đôi khi có thể “đánh lừa” não bộ và làm gián đoạn phản xạ hắt hơi.20
• Phòng ngừa hắt hơi do dị ứng: Cách tốt nhất là xác định và tránh xa tác nhân gây dị ứng cho bạn. Giữ gìn nhà cửa sạch sẽ, hút bụi thường xuyên, giặt ga gối bằng nước nóng định kỳ để loại bỏ mạt bụi nhà. Sử dụng máy lọc không khí có bộ lọc HEPA có thể giúp giảm đáng kể lượng dị nguyên trong không khí.21 Nếu bạn bị hội chứng ACHOO, hãy đeo kính râm khi đi từ trong nhà ra ngoài nắng.20
• Tăng cường sức đề kháng: Một hệ miễn dịch khỏe mạnh có thể giúp cơ thể chống chọi tốt hơn với các bệnh nhiễm trùng và giảm mức độ nghiêm trọng của các phản ứng dị ứng. Hãy đảm bảo bạn có một chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung đủ vitamin C, uống nhiều nước và tập thể dục đều đặn.51

Kết Luận: Hắt Hơi Là Một “Siêu Năng Lực” Cần Được Tôn Trọng

Qua hành trình khám phá từ giải phẫu thần kinh đến vật lý chất lỏng, từ những phản ứng hóa học vi mô đến các tác động y tế công cộng vĩ mô, có thể thấy rằng hắt hơi không phải là một sự phiền toái đơn thuần. Nó là một phản xạ bảo vệ tinh vi, một cơ chế sinh tồn được mài giũa qua hàng triệu năm tiến hóa, và là một minh chứng hùng hồn cho sự phức tạp và kỳ diệu của cơ thể con người. Từ việc khám phá ra “công tắc phân tử” Neuromedin B mở ra hy vọng cho y học chính xác, đến việc hiểu rõ về “đám mây” lây nhiễm giúp chúng ta phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn, việc nghiên cứu về cái hắt hơi mang lại những giá trị thực tiễn to lớn.

Khuyến nghị thực tiễn:

1. Nâng cao ý thức cộng đồng: Hãy luôn che miệng và mũi đúng cách khi hắt hơi. Đây không chỉ là một phép lịch sự tối thiểu mà còn là một hành động nhỏ thể hiện sự văn minh và trách nhiệm sâu sắc, góp phần bảo vệ sức khỏe của những người xung quanh, đặc biệt trong bối cảnh các bệnh đường hô hấp luôn tiềm ẩn nguy cơ lây lan.
2. Chủ động chăm sóc sức khỏe hô hấp: Nếu bạn thường xuyên bị hắt hơi kéo dài, hãy chủ động tìm hiểu nguyên nhân. Việc xác định và tránh xa các tác nhân gây dị ứng như bụi nhà, phấn hoa, lông thú cưng, hoặc cân nhắc sử dụng máy lọc không khí có thể cải thiện đáng kể chất lượng môi trường sống, giúp bạn khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.

Bạn có phải là người hay hắt hơi khi nhìn ra nắng không? Hãy chia sẻ những trải nghiệm hắt hơi “kỳ lạ” nhất của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!

XEM THÊM
>> INFOGRAPHIC VỀ BÀI VIẾT NÀY
>> Uống Trà Sữa Mỗi Ngày Như Tiêm Đường Trực Tiếp Vào Máu? Sự Thật Gây Sốc Từ Góc Nhìn Khoa Học

Bài viết được tổng hợp tự động bằng AI, cân nhắc khi sử dụng lại thông tin từ bài viết này.

Nguồn trích dẫn

1. Nguyên nhân gây ra tình trạng hắt hơi liên tục | Vinmec, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/nguyen-nhan-gay-ra-tinh-trang-hat-hoi-lien-tuc-vi
2. Hắt hơi liên tục là dấu hiệu của bệnh gì?, truy cập vào tháng 7 30, 2025, http://cdchungyen.vn/kiem-soat-dich-benh/phong-chong-dich-benh/hat-hoi-lien-tuc-la-dau-hieu-cua-benh-gi-.html
3. Tổng quan về chứng hắt xì hơi và cách điều trị, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://thuocdantoc.vn/benh/tong-quan-ve-chung-hat-xi-hoi-va-cach-dieu-tri
4. Hắt hơi là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị – Pharmacity, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.pharmacity.vn/benh/hat-hoi.html
5. Giải đáp: Không hắt xì hơi được là bệnh gì? Cách khắc phục ra sao? – Hello Bacsi, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://hellobacsi.com/benh-tai-mui-hong/benh-ve-mui/khong-hat-xi-hoi-duoc-la-benh-gi/
6. Tìm hiểu cấu tạo và chức năng dây thần kinh sinh ba – Long Châu, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/cau-tao-va-chuc-nang-day-than-kinh-sinh-ba.html
7. Lý giải nguyên nhân một số người hắt hơi khi nhìn thẳng vào mặt trời – KhoaHoc.tv, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://khoahoc.tv/ly-giai-nguyen-nhan-mot-so-nguoi-hat-hoi-khi-nhin-thang-vao-mat-troi-64635
8. Hắt hơi liên tục là gì? Những vấn đề cần biết về tình trạng hắt hơi liên tục – Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://tiemchunglongchau.com.vn/kien-thuc-tiem-chung/hat-hoi-lien-tuc
9. 11 sự thật thú vị về hắt hơi – Báo VnExpress Sức khỏe, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/11-su-that-thu-vi-ve-hat-hoi-4468125.html
10. Hắt hơi – Wikipedia tiếng Việt, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%AFt_h%C6%A1i
11. Những câu hỏi thường gặp khi bị hắt xì hơi – Vinmec, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/nhung-cau-hoi-thuong-gap-khi-bi-hat-xi-hoi-vi
12. Điều gì xảy ra với cơ thể sau khi bạn hắt hơi? – Báo Giáo Dục & Thời Đại, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://baomoi.com/dieu-gi-xay-ra-voi-co-the-sau-khi-ban-hat-hoi-c50761381.epi
13. Tại sao chúng ta lại nhắm mắt khi hắt hơi? | Báo Dân trí, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://dantri.com.vn/khoa-hoc/tai-sao-chung-ta-lai-nham-mat-khi-hat-hoi-20161223092703717.htm
14. Nguyên nhân con người nhắm mắt khi hắt hơi – Báo giáo dục thời đại, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://giaoducthoidai.vn/nguyen-nhan-con-nguoi-nham-mat-khi-hat-hoi-post255226.html
15. Vì sao chúng ta nhắm mắt lại mỗi khi hắt xì? – Genk, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://genk.vn/vi-sao-chung-ta-nham-mat-lai-moi-khi-hat-xi-20161105102619353.chn
16. Nguyên nhân con người nhắm mắt khi hắt hơi – Báo VnExpress, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/nguyen-nhan-con-nguoi-nham-mat-khi-hat-hoi-3519189.html
17. Vì sao chúng ta không thể mở mắt khi hắt hơi? – Báo Mới, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://baomoi.com/vi-sao-chung-ta-khong-the-mo-mat-khi-hat-hoi-c34341590.epi
18. Tại sao không thể mở mắt khi… hắt xì hơi? – Báo Thanh Niên, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://thanhnien.vn/tai-sao-khong-the-mo-mat-khi-hat-xi-hoi-185653115.htm
19. Tóm tắt Phát hiện từ một nghiên cứu.txt
20. 8 cách ngăn chặn cơn hắt hơi ai cũng có thể thực hiện, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://thuocdantoc.vn/benh/cach-ngan-chan-con-hat-hoi
21. Hắt xì hơi liên tục là do đâu, điều trị và phòng ngừa thế nào? – Hello Bacsi, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://hellobacsi.com/benh-tai-mui-hong/benh-ve-mui/hat-hoi-hat-xi/
22. Hắt hơi: Nguyên nhân, cách điều trị và khi nào cần đi khám – VICAS.VN, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vicas.vn/hat-hoi-nguyen-nhan-cach-dieu-tri-va-khi-nao-can-di-kham/
23. HẮT HƠI THỜI…CORONA – Bệnh viện Da liễu, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://bvdl.org.vn/d-6262.5.12/truyen-thong-giao-duc-suc-khoe/hat-hoi-thoicorona.html
24. Hắt xì hơi chảy nước mũi liên tục là dấu hiệu của bệnh gì? – Medlatec, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://medlatec.vn/tin-tuc/hat-xi-hoi-chay-nuoc-mui-lien-tuc-la-dau-hieu-cua-benh-gi-s98-n32107
25. Hắt hơi liên tục là dấu hiệu của bệnh gì? Nguyên nhân và điều trị – Telfor.vn, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://telfor.vn/tin-tuc/hat-hoi-lien-tuc-nguyen-nhan-va-cach-dieu-tri-hieu-qua
26. Viêm mũi họng dị ứng: nguyên nhân, triệu chứng và điều trị – Medlatec, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://medlatec.vn/tin-tuc/viem-mui-hong-di-ung-nguyen-nhan-trieu-chung-va-dieu-tri-s98-n26708
27. Phân biệt viêm mũi dị ứng, viêm mũi thông thường và viêm mũi xoang – YouMed, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://youmed.vn/tin-tuc/phan-biet-viem-mui-di-ung-viem-mui-thong-thuong-va-viem-mui-xoang/
28. Vì sao hắt hơi? – Báo VnExpress Sức khỏe, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/vi-sao-hat-hoi-4570068.html
29. Nguyên nhân hắt hơi và tác hại khi… nhịn hắt hơi – Báo giáo dục thời đại, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://giaoducthoidai.vn/nguyen-nhan-hat-hoi-va-tac-hai-khi-nhin-hat-hoi-post700215.html
30. Những lý do khiến bạn hắt hơi, có những nguyên nhân rất… bất ngờ – Báo Thanh Niên, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://thanhnien.vn/nhung-ly-do-khien-ban-hat-hoi-co-nhung-nguyen-nhan-rat-bat-ngo-185831695.htm
31. Gặp những hiện tượng này thường xuyên nhưng không phải ai …, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://khoahoc.tv/gap-nhung-hien-tuong-nay-thuong-xuyen-nhung-khong-phai-ai-cung-biet-nguyen-nhan-92951
32. Vì sao nhiều người hắt hơi khi gặp ánh sáng mạnh? – VnExpress, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/vi-sao-nhieu-nguoi-hat-hoi-khi-gap-anh-sang-manh-4463697.html
33. Ra nắng hay hắt hơi – hiện tượng lạ chỉ xuất hiện ở khoảng 30% người trên thế giới, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://kenh14.vn/ra-nang-hay-hat-hoi-hien-tuong-la-chi-xuat-hien-o-khoang-30-nguoi-tren-the-gioi-2017050500494885.chn
34. Tại sao chúng ta lại hắt xì hơi? Mọi thứ bạn nên biết về nó – Trung tâm Thuốc Dân Tộc, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://thuocdantoc.vn/tai-sao-chung-ta-lai-hat-xi-hoi-moi-thu-ban-nen-biet-ve-no.html
35. Vì sao mọi người thường hắt hơi khi nhìn vào ánh nắng mặt trời? – VnReview, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnreview.vn/thread-old/vi-sao-moi-nguoi-thuong-hat-hoi-khi-nhin-vao-anh-nang-mat-troi.3123664/
36. Đo được tốc độ của một cú hắt xì hơi – KhoaHoc.tv, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://khoahoc.tv/do-duoc-toc-do-cua-mot-cu-hat-xi-hoi-49107
37. Những pha hắt hơi của con người đạt vận tốc bao nhiêu? – Genk, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://genk.vn/nhung-pha-hat-hoi-cua-con-nguoi-dat-van-toc-bao-nhieu-20151010151205058.chn
38. Đo được tốc độ của một cú hắt xì hơi – VnExpress, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/do-duoc-toc-do-cua-mot-cu-hat-xi-hoi-2881871.html
39. Blog bác sĩ: Ho và hắt xì đúng cách – Báo Tuổi Trẻ, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://tuoitre.vn/blog-bac-si-ho-va-hat-xi-dung-cach-759522.htm
40. Hình ảnh cho thấy “sức mạnh” lan truyền vi khuẩn khi hắt hơi, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://kenh14.vn/kham-pha/hinh-anh-cho-thay-suc-manh-lan-truyen-vi-khuan-khi-hat-hoi-20140410092515600.chn
41. Video mô phỏng các giọt li ti bắn ra sau khi hắt hơi hoặc ho – Baotintuc, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://baotintuc.vn/khoa-hoc-cong-nghe/video-mo-phong-cac-giot-li-ti-ban-ra-sau-khi-hat-hoi-hoac-ho-20200411162123114.htm
42. Hắt xì nguy hiểm thế nào? (VOA) – YouTube, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=UrkUopNVrZ8
43. Đại dịch Covid-19: Dấu hỏi lớn về khoảng cách an toàn tuyệt đối – CDC Quảng Ninh, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.quangninhcdc.vn/dai-dich-covid19-dau-hoi-lon-ve-khoang-cach-an-toan-tuyet-doi/
44. Một cú hắt hơi có thể bay xa bao nhiêu – Báo VnExpress, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://vnexpress.net/mot-cu-hat-hoi-co-the-bay-xa-bao-nhieu-3447826.html
45. Bạn có biết hắt hơi sẽ phát tán vào môi trường bao nhiêu vi khuẩn? – Báo Bảo vệ pháp luật, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://baovephapluat.vn/van-hoa-xa-hoi/y-te/ban-co-biet-hat-hoi-se-phat-tan-vao-moi-truong-bao-nhieu-vi-khuan-34953.html
46. Nhịn hắt hơi có thể khiến bạn đột tử? – Bệnh viện Quốc tế City, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://cih.com.vn/chuyen-khoa-khac/1174-nhin-hat-hoi-co-the-khien-ban-dot-tu/
47. Bệnh viêm mũi dị ứng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chẩn đoán, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://tamanhhospital.vn/benh/viem-mui-di-ung/
48. Viêm mũi dị ứng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị – Long Châu, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/benh/viem-mui-di-ung-473.html
49. Hắt hơi – triệu chứng viêm mũi dị ứng chớ coi thường – Báo Tuổi Trẻ, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://tuoitre.vn/hat-hoi-trieu-chung-viem-mui-di-ung-cho-coi-thuong-20230620113347482.htm
50. 7 mẹo hay giúp bạn ngừng cơn hắt xì, hắt hơi hiệu quả ngay tức thì, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.bachhoaxanh.com/kinh-nghiem-hay/7-meo-hay-giup-ban-ngung-con-hat-xi-hat-hoi-lien-tuc-cuc-hieu-qua-1397248
51. Hắt hơi liên tục: Nguyên nhân, đặc điểm và cách phòng ngừa – BookingCare, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://bookingcare.vn/cam-nang/hat-hoi-lien-tuc-nguyen-nhan-dac-diem-va-cach-phong-ngua-p6030.html
52. Các mẹo chữa ngứa mũi hắt hơi – Vinmec, truy cập vào tháng 7 30, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/cac-meo-chua-ngua-mui-hat-hoi-vi

Bình luận bằng Facebook

comments