Bí Mật Về Tế Bào Gốc Trong Cơ Thể – Khả Năng Tái Sinh Thần Kỳ

Bởi
Chu Hiền
-
0
67
Bí Mật Về Tế Bào Gốc Trong Cơ Thể - Khả Năng Tái Sinh Thần Kỳ
Bí Mật Về Tế Bào Gốc Trong Cơ Thể – Khả Năng Tái Sinh Thần Kỳ

Từ những vết đứt tay tự lành cho đến khả năng gan tự tái tạo sau tổn thương, cơ thể con người ẩn chứa một năng lực phục hồi phi thường. Cốt lõi của khả năng kỳ diệu này nằm ở những đơn vị siêu nhỏ, được mệnh danh là “những tế bào chủ” hay “nguyên liệu thô” của sự sống: tế bào gốc. Đây không chỉ là một chủ đề hấp dẫn trong các phòng thí nghiệm tiên tiến, mà còn là chìa khóa mở ra cánh cửa cho một tương lai y học nơi các bệnh nan y có thể được chữa khỏi và quá trình lão hóa có thể được làm chậm lại.

Tại nhungdieuthuvi.com, chúng tôi sẽ cùng bạn giải mã những bí ẩn khoa học đằng sau tế bào gốc, từ cơ chế hoạt động, mối liên hệ với tuổi tác, cho đến những ứng dụng đột phá đang định hình lại nền y học hiện đại.

Tóm tắt bài viết này

  • Tế bào gốc là tế bào nguyên bản, có khả năng tự làm mới và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác.
  • Lão hóa gắn liền với sự suy giảm số lượng và chất lượng của tế bào gốc trong cơ thể.
  • Lối sống khoa học (tập thể dục, dinh dưỡng) có thể kích hoạt tế bào gốc, tăng cường khả năng tái tạo.
  • Liệu pháp tế bào gốc đang điều trị hiệu quả hơn 80 bệnh, từ ung thư máu đến thoái hóa khớp.
  • Tương lai y học là sự kết hợp giữa tế bào gốc, chỉnh sửa gen và in 3D sinh học.

Phần I: Nền Tảng Tế Bào Của Sự Tái Sinh – Giới Thiệu Những Tế Bào Bậc Thầy

Để hiểu được khả năng tái sinh của cơ thể, trước hết chúng ta cần làm quen với những “kiến trúc sư” và “công nhân” chính trong quá trình này.

Hé lộ Tế bào gốc: Nguyên liệu thô của cơ thể

Hãy tưởng tượng tế bào gốc như những viên gạch Lego nguyên bản, chưa được định hình. Từ những viên gạch này, bạn có thể xây dựng nên bất kỳ bộ phận nào của một công trình phức tạp.1 Trong cơ thể, tế bào gốc chính là những tế bào “chưa trưởng thành” hay “chưa biệt hóa”, chúng là nguồn nguyên liệu ban đầu để sản sinh ra mọi loại tế bào khác. Mọi sinh vật đa bào, bao gồm cả con người, đều bắt đầu từ một tế bào duy nhất gọi là hợp tử, được hình thành từ sự kết hợp giữa trứng và tinh trùng. Tế bào này sau đó phân chia và biệt hóa để tạo nên mọi mô và cơ quan trong cơ thể.

Tế bào gốc sở hữu hai “siêu năng lực” độc nhất vô nhị mà không loại tế bào nào khác có được :

  1. Tự làm mới (Self-Renewal): Đây là khả năng phân chia để tạo ra nhiều tế bào gốc mới, giống hệt tế bào mẹ. Quá trình này đảm bảo nguồn cung cấp tế bào gốc của cơ thể không bao giờ cạn kiệt, giống như một nhà máy tự sản xuất nguyên liệu cho chính mình.1 Trong điều kiện thích hợp, khả năng này gần như là vô hạn.
  2. Biệt hóa (Differentiation): Đây là quá trình tế bào gốc “trưởng thành” và biến đổi thành các loại tế bào chuyên biệt với những chức năng cụ thể. Ví dụ, chúng có thể trở thành tế bào máu mang oxy, tế bào não truyền tín hiệu, tế bào cơ tim co bóp, hoặc tế bào xương tạo nên bộ khung vững chắc.

Sự kết hợp của hai khả năng này tạo thành một “động cơ tái tạo” mạnh mẽ. Tự làm mới đảm bảo nhà máy luôn có đủ nguyên liệu, trong khi biệt hóa là dây chuyền sản xuất ra những “phụ tùng” cần thiết để sửa chữa, thay thế các tế bào bị tổn thương, già cỗi hoặc chết đi. Đây chính là cơ chế nền tảng giúp da chúng ta liền sẹo, gan phục hồi, và cơ thể duy trì sự sống mỗi ngày.

Phân loại Tế bào gốc: Hiểu về các dạng khác nhau

Khoa học phân loại tế bào gốc dựa trên nguồn gốc và tiềm năng của chúng, mỗi loại đều có những ưu, nhược điểm và vai trò riêng.

  • Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cells – ESCs): Được thu nhận từ khối tế bào bên trong của phôi ở giai đoạn rất sớm (khoảng 3-5 ngày tuổi), được gọi là phôi nang.10 Chúng được xem là “vạn năng” (pluripotent), nghĩa là có khả năng phát triển thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể.10 Tiềm năng to lớn này khiến chúng trở thành đối tượng nghiên cứu quý giá. Tuy nhiên, việc thu nhận ESCs đòi hỏi phải phá hủy phôi, dẫn đến những tranh cãi gay gắt về mặt đạo đức. Vì vậy, các nghiên cứu liên quan đến ESCs ở người phần lớn vẫn chỉ dừng lại ở mức độ phòng thí nghiệm.
  • Tế bào gốc trưởng thành (Adult Stem Cells – ASCs): Những tế bào này tồn tại trong các mô khác nhau của cơ thể người trưởng thành, chẳng hạn như tủy xương, mô mỡ, da, não, và gan.8 Không giống như ESCs, tế bào gốc trưởng thành thường là “đa năng” (
    multipotent), tức là chúng chỉ có thể biệt hóa thành một số loại tế bào nhất định trong mô mà chúng cư trú.11 Ví dụ, tế bào gốc tạo máu trong tủy xương chủ yếu tạo ra các tế bào máu. Việc sử dụng ASCs, đặc biệt là tế bào gốc tự thân (lấy từ chính cơ thể người bệnh), ít gây tranh cãi về đạo đức và giảm thiểu nguy cơ thải ghép.
  • Tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs): Đây là một loại tế bào gốc trưởng thành đặc biệt, được tìm thấy trong các mô liên kết như tủy xương, mô mỡ và mô dây rốn.16 MSCs có khả năng biệt hóa thành tế bào xương, sụn, và mỡ, đồng thời có tác dụng điều hòa miễn dịch mạnh mẽ. Chúng đang được ứng dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh về thoái hóa khớp, lupus ban đỏ và các bệnh tự miễn khác.
  • Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (Induced Pluripotent Stem Cells – iPSCs): Đây là một cuộc cách mạng trong lĩnh vực tế bào gốc. Các nhà khoa học đã phát triển kỹ thuật “tái lập trình” các tế bào trưởng thành thông thường (như tế bào da hoặc máu) để chúng quay trở lại trạng thái vạn năng giống như tế bào gốc phôi.8 Thành tựu này mang lại tiềm năng của tế bào gốc phôi mà không vấp phải rào cản đạo đức, vì nó không cần đến phôi thai. iPSCs mở ra một kỷ nguyên mới cho y học cá nhân hóa, nơi tế bào của chính bệnh nhân có thể được sử dụng để tạo mô hình bệnh tật hoặc tạo ra các mô thay thế hoàn toàn tương thích.
Biểu đồ so sánh Tiềm năng tái tạo và Mức độ rủi ro đạo đức của các loại tế bào gốc chính.
Biểu đồ so sánh Tiềm năng tái tạo và Mức độ rủi ro đạo đức của các loại tế bào gốc chính.

Sự phát triển từ ESCs, ASCs đến iPSCs cho thấy một hành trình không ngừng của khoa học nhằm tìm kiếm giải pháp tối ưu: vừa khai thác được tiềm năng tái tạo mạnh mẽ nhất, vừa đảm bảo tính an toàn và phù hợp với các tiêu chuẩn đạo đức.

Bảng 1: So sánh tổng quan các loại tế bào gốc

Loại Tế Bào Gốc Nguồn Gốc Tiềm Năng Ưu Điểm Chính Nhược Điểm & Vấn Đề Đạo Đức
Tế bào gốc phôi (ESC) Khối tế bào bên trong của phôi nang Vạn năng (Pluripotent) Khả năng biệt hóa thành mọi loại tế bào, tiềm năng tái tạo cao nhất. Gây tranh cãi đạo đức vì phá hủy phôi, nguy cơ thải ghép cao.
Tế bào gốc trưởng thành (ASC) Các mô trưởng thành (tủy xương, mỡ, da…) Đa năng (Multipotent) Dễ thu nhận, ít rủi ro đạo đức, tương thích cao khi dùng tự thân. Tiềm năng biệt hóa hạn chế hơn ESCs, số lượng ít và giảm dần theo tuổi.
Tế bào gốc trung mô (MSC) Tủy xương, mô mỡ, mô dây rốn Đa năng (Multipotent) Khả năng điều hòa miễn dịch mạnh, ứng dụng rộng rãi trong bệnh thoái hóa, tự miễn. Tương tự ASCs, tiềm năng biệt hóa không bằng ESCs.
Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPSC) Tế bào trưởng thành được tái lập trình trong phòng thí nghiệm Vạn năng (Pluripotent) Tiềm năng như ESCs, tránh được vấn đề đạo đức, tạo ra tế bào tương thích hoàn toàn với bệnh nhân. Chi phí cao, kỹ thuật phức tạp, nguy cơ tiềm ẩn về an toàn trong quá trình tái lập trình.

Phần II: Giao Lộ Giữa Tế Bào Gốc, Lão Hóa và Lối Sống

Tế bào gốc không chỉ đóng vai trò sửa chữa tổn thương cấp tính mà còn là nhân tố trung tâm trong quá trình lão hóa và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ chính lối sống hàng ngày của chúng ta.

Đồng hồ tế bào: Tại sao chúng ta già đi?

Quá trình lão hóa không đơn thuần là sự hao mòn thụ động theo thời gian. Các bằng chứng khoa học ngày càng cho thấy đây là một quá trình sinh học có thể điều khiển được, và tế bào gốc chính là trung tâm của cơ chế này.

Giả thuyết về sự cạn kiệt tế bào gốc

Một trong những nguyên nhân cốt lõi của lão hóa là sự suy giảm về cả số lượng và chất lượng của các tế bào trong cơ thể.23 Theo thời gian, các kho dự trữ tế bào gốc của chúng ta dần cạn kiệt và chức năng của chúng cũng suy yếu. Quá trình này được gọi là “sự cạn kiệt tế bào gốc” (stem cell exhaustion), một trong những dấu hiệu đặc trưng của các bệnh lý liên quan đến tuổi tác.24 Khi “nhà máy” sản xuất tế bào mới này hoạt động kém hiệu quả, khả năng sửa chữa và tái tạo mô của cơ thể giảm sút, dẫn đến các dấu hiệu lão hóa quen thuộc như da nhăn, xương khớp yếu đi và chức năng các cơ quan suy giảm.

Một nghiên cứu đột phá được công bố trên tạp chí Nature đã làm sáng tỏ cơ chế này một cách đáng kinh ngạc. Các nhà khoa học tại Đại học Y Albert Einstein phát hiện ra rằng vùng dưới đồi của não bộ, nơi chứa các tế bào gốc thần kinh, hoạt động như một “trung tâm chỉ huy” kiểm soát tốc độ lão hóa của toàn bộ cơ thể. Nghiên cứu trên chuột cho thấy, số lượng tế bào gốc thần kinh này giảm dần một cách tự nhiên theo tuổi tác. Đáng chú ý, khi các nhà khoa học chủ động phá hủy các tế bào gốc này ở những con chuột trung niên, quá trình lão hóa của chúng diễn ra nhanh hơn đáng kể. Ngược lại, khi họ bổ sung các tế bào gốc mới vào vùng dưới đồi, nhiều dấu hiệu lão hóa trên khắp cơ thể đã chậm lại, thậm chí bị đảo ngược.

Biểu đồ mô tả sự suy giảm tương đối chức năng của tế bào gốc theo độ tuổi.
Biểu đồ mô tả sự suy giảm tương đối chức năng của tế bào gốc theo độ tuổi.

Phát hiện này đã thay đổi căn bản cách chúng ta nhìn nhận về lão hóa. Nó không còn là một quá trình hao mòn thụ động và không thể tránh khỏi, mà là một tiến trình sinh học được điều khiển tích cực bởi một quần thể tế bào gốc cụ thể. Điều này mở ra hy vọng rằng, bằng cách tác động vào các tế bào gốc này, chúng ta có thể can thiệp để làm chậm “đồng hồ sinh học” của cơ thể.

Tế bào lão hóa và những “tế bào thây ma”

Bên cạnh sự suy giảm của tế bào gốc, quá trình lão hóa còn liên quan đến sự tích tụ của các “tế bào lão hóa” (senescent cells). Đây là những tế bào đã ngừng phân chia nhưng lại “từ chối” chết theo chu trình tự nhiên. Chúng tồn tại trong các mô và liên tục tiết ra các phân tử gây viêm, tạo ra một môi trường độc hại làm tổn thương các tế bào khỏe mạnh xung quanh, vì vậy chúng còn được gọi là “tế bào thây ma” (zombie cells).28 Môi trường viêm mạn tính này không chỉ thúc đẩy các bệnh như xơ vữa động mạch, viêm khớp mà còn cản trở hoạt động của các tế bào gốc, làm suy yếu khả năng sửa chữa của mô.

Kích hoạt tiềm năng tái tạo bên trong bạn

Tin tốt là chúng ta không hoàn toàn bất lực trước sự suy giảm của tế bào gốc. Lối sống hàng ngày có thể tác động mạnh mẽ đến hoạt động của chúng, giúp duy trì và thậm chí tăng cường khả năng tái tạo của cơ thể.

Sức mạnh của vận động: Tập thể dục huy động tế bào gốc

Vận động không chỉ giúp cơ bắp săn chắc và tim mạch khỏe mạnh. Ở cấp độ phân tử, nó hoạt động như một liều thuốc kích thích mạnh mẽ, ra lệnh cho cơ thể giải phóng các tế bào gốc dự trữ.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc huy động tế bào gốc phụ thuộc rất nhiều vào cường độ tập luyện. Vận động cường độ cao (high-intensity exercise) có tác dụng huy động tế bào gốc tạo máu (HSCs) từ tủy xương vào máu hiệu quả hơn nhiều so với vận động cường độ vừa phải.29 Cơ chế đằng sau hiện tượng này là thông qua hệ thống tín hiệu β2​-adrenergic (β2​-AR). Khi chúng ta vận động mạnh, cơ thể giải phóng các hormone gây căng thẳng như adrenaline. Các hormone này gắn vào thụ thể β2​-AR trên các tế bào trong tủy xương, kích hoạt một chuỗi tín hiệu ra lệnh cho tủy xương “thả” các tế bào gốc vào dòng máu để chúng có thể di chuyển đến những nơi cần sửa chữa.29 Việc sử dụng thuốc chẹn thụ thể này sẽ làm mất đi tác dụng huy động tế bào gốc của việc tập thể dục, chứng tỏ đây là một mối liên hệ nhân quả trực tiếp.

Những tế bào gốc được huy động này mang lại lợi ích cho toàn bộ cơ thể, thúc đẩy quá trình tái tạo ở cơ bắp, não bộ (tăng sinh tế bào thần kinh mới), và mạch máu.31 Tập thể dục thường xuyên thậm chí có thể làm cho trái tim “trẻ hơn” bằng cách tăng cường sản sinh các tế bào cơ tim mới. Do đó, có thể xem việc tập luyện cường độ cao như một cách tự “kê đơn” một liều thuốc tái tạo tự nhiên và mạnh mẽ cho chính cơ thể mình.

Khoa học dinh dưỡng cho tái tạo: Thực phẩm tiếp nhiên liệu cho tế bào gốc

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra một môi trường thuận lợi cho tế bào gốc hoạt động. Thay vì chỉ liệt kê các “siêu thực phẩm” một cách chung chung, khoa học hiện đại cho phép chúng ta nhóm chúng lại dựa trên một nguyên tắc thống nhất: khả năng kích hoạt các con đường sinh học có lợi.

Một trong những con đường quan trọng nhất là SIRT1. SIRT1 là một gen và protein được mệnh danh là “gen trường thọ”, đóng vai trò là một nhà điều tiết tổng thể của quá trình lão hóa, trao đổi chất và chức năng của tế bào gốc.35 Kích hoạt SIRT1 giúp duy trì số lượng tế bào gốc, trì hoãn sự lão hóa của chúng và bảo tồn khả năng biệt hóa.35

Nhiều hợp chất tự nhiên trong thực phẩm có khả năng kích hoạt SIRT1, nổi bật nhất là Resveratrol, một polyphenol được tìm thấy nhiều trong vỏ nho (do đó có trong rượu vang đỏ), các loại quả mọng, và đậu phộng.36 Resveratrol không chỉ là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ mà còn được chứng minh là thúc đẩy sự hình thành xương từ tế bào gốc trung mô thông qua việc kích hoạt SIRT1.

Ngoài ra, một chế độ ăn giàu các chất hỗ trợ các hệ thống phòng thủ tự nhiên của cơ thể cũng rất quan trọng :

  • Thực phẩm giàu Omega-3 (cá hồi, cá ngừ, hạt lanh, quả óc chó): Giúp giảm viêm và bảo vệ màng tế bào.
  • Thực phẩm giàu Polyphenol (trà xanh, sô cô la đen, quả mọng): Chống lại stress oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.
  • Các loại rau họ cải (bông cải xanh, cải xoăn): Chứa sulforaphane, một hợp chất có khả năng kích hoạt các gen giải độc và bảo vệ tế bào.

Như vậy, một “chế độ ăn kích hoạt SIRT1”, tập trung vào các thực phẩm giàu resveratrol, polyphenol và omega-3, không chỉ là lời khuyên “ăn uống lành mạnh” thông thường, mà là một chiến lược chống lão hóa dựa trên cơ sở khoa học vững chắc, tác động trực tiếp vào các con đường di truyền liên quan đến tuổi thọ và tái tạo.

Con dao hai lưỡi mang tên “Nhịn ăn”

Nhịn ăn gián đoạn (Intermittent Fasting – IF) và hạn chế calo (Caloric Restriction – CR) đã trở thành những phương pháp phổ biến để cải thiện sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Về mặt khoa học, chúng hoạt động như một “cú sốc” có kiểm soát đối với cơ thể.

Khi nhịn ăn, cơ thể kích hoạt một quá trình “dọn dẹp” tế bào gọi là tự thực (autophagy). Quá trình này phân hủy và tái chế các thành phần tế bào bị hư hỏng, tạo ra năng lượng và nguyên liệu để xây dựng các tế bào mới khỏe mạnh hơn. Tự thực đóng vai trò sống còn trong việc duy trì sức khỏe của tế bào gốc.41 Các nghiên cứu cho thấy CR có thể làm tăng số lượng và cải thiện chức năng của tế bào gốc cơ bắp, đồng thời ức chế con đường tín hiệu mTORC1 trong ruột, một cơ chế giúp ưu tiên việc tự làm mới của tế bào gốc thay vì biệt hóa.

Tuy nhiên, nhịn ăn không phải là một phương thuốc thần kỳ và không phù hợp với tất cả mọi người. Nó là một yếu tố gây căng thẳng (hormetic stressor). Giống như mọi yếu tố gây căng thẳng khác, lợi ích hay tác hại của nó phụ thuộc vào “liều lượng” và “bối cảnh”. Một số nghiên cứu đã chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn, chẳng hạn như tăng nguy cơ tử vong do tim mạch ở một số nhóm người.

Đặc biệt, một nghiên cứu quan trọng trên chuột đã cảnh báo rằng, mặc dù nhịn ăn thúc đẩy tái tạo, giai đoạn ăn trở lại (re-feeding) sau đó lại kích thích sự tăng sinh tế bào một cách mạnh mẽ. Nếu trong cơ thể đã có sẵn các tế bào gốc mang đột biến tiền ung thư, sự tăng sinh mạnh mẽ này có thể làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển khối u.45 Điều này cho thấy một nguyên tắc quan trọng: đối với một cơ thể khỏe mạnh, nhịn ăn có thể là một công cụ tái tạo mạnh mẽ. Nhưng đối với những người có bệnh lý nền hoặc có nguy cơ di truyền, nó có thể là một con dao hai lưỡi.

Biểu đồ so sánh hiệu quả của các can thiệp lối sống lên các khía cạnh khác nhau của chức năng tế bào gốc.
Biểu đồ so sánh hiệu quả của các can thiệp lối sống lên các khía cạnh khác nhau của chức năng tế bào gốc.

Bảng 2: Kích hoạt tế bào gốc của bạn: Hướng dẫn theo lối sống

Can Thiệp Cơ Chế Chính Lợi Ích Chính Rủi Ro & Lưu Ý
Tập thể dục cường độ cao Kích hoạt tín hiệu β2​-adrenergic, tăng IGF-1 Huy động tế bào gốc tạo máu, tăng cường tái tạo cơ, não, tim mạch. Cần có nền tảng thể lực, nguy cơ chấn thương nếu tập sai kỹ thuật.
Chế độ ăn giàu Polyphenol (Resveratrol) Kích hoạt gen trường thọ SIRT1 Chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, làm chậm lão hóa, thúc đẩy tái tạo xương. Cần lựa chọn thực phẩm tự nhiên, tránh lạm dụng thực phẩm chức năng.
Nhịn ăn gián đoạn / Hạn chế Calo Kích hoạt quá trình tự thực (Autophagy), điều chỉnh mTORC1 “Dọn dẹp” tế bào hỏng, thúc đẩy tự làm mới của tế bào gốc, tăng tuổi thọ. Không phù hợp cho mọi người, có thể tăng nguy cơ tim mạch ở một số nhóm, có thể thúc đẩy khối u trong giai đoạn ăn lại nếu có đột biến từ trước.

Phần III: Tương Lai Y Học – Cuộc Cách Mạng Trị Liệu

Những hiểu biết sâu sắc về tế bào gốc đang thúc đẩy một cuộc cách mạng trong y học, chuyển đổi từ việc điều trị triệu chứng sang sửa chữa và tái tạo tận gốc các tổn thương.

Tương Lai Của Y Học Chính Xác
Tương Lai Của Y Học Chính Xác

Liệu pháp Tế bào gốc ngày nay: Từ phòng thí nghiệm đến bệnh viện

Công nghệ tế bào gốc không còn là lý thuyết. Nó đã trở thành một phương pháp điều trị hiệu quả, được chứng minh cho hơn 80 loại bệnh khác nhau trên toàn thế giới.2 Các ứng dụng của nó vô cùng đa dạng, bao gồm:

  • Các bệnh về máu và ung thư: Đây là lĩnh vực ứng dụng sớm và thành công nhất. Ghép tế bào gốc tạo máu (thường được gọi là ghép tủy) là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho các bệnh như bạch cầu cấp, suy tủy xương, và các rối loạn miễn dịch.
  • Các bệnh thoái hóa: Liệu pháp tế bào gốc mang lại hy vọng cho các bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính do sự hao mòn của tế bào, như thoái hóa khớp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), xơ gan, và thậm chí là các bệnh thoái hóa thần kinh như Parkinson và Alzheimer.
  • Y học tái tạo: Tế bào gốc được sử dụng để tái tạo các mô bị tổn thương do chấn thương hoặc bệnh tật, chẳng hạn như điều trị bỏng nặng, tổn thương tủy sống, và phục hồi cơ tim sau nhồi máu.

Tâm điểm Việt Nam: Trung tâm của sự đổi mới và ứng dụng

Việt Nam không đứng ngoài cuộc cách mạng này. Ngược lại, nước ta có một lịch sử nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc đáng tự hào, bắt đầu từ rất sớm.

  • Cột mốc lịch sử: Ngay từ năm 1995, các nhà khoa học tại TP. Hồ Chí Minh đã thực hiện thành công ca ghép tế bào gốc tạo máu tủy xương đầu tiên, đặt nền móng cho lĩnh vực này tại Việt Nam.
  • Các trung tâm hàng đầu: Hiện nay, Việt Nam có nhiều trung tâm nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc uy tín, cả công lập và tư nhân, như Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, hệ thống Bệnh viện Vinmec, Viện Tế bào gốc (Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG-HCM), và Bệnh viện Quốc tế DNA.48 Bệnh viện 108 thậm chí còn có một Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc chuyên biệt với các chương trình hợp tác quốc tế sâu rộng.
  • Thành tựu gần đây (2024-2025): Hội thảo khoa học SCI TechUpdate 2024 đã nêu bật những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam trong việc ứng dụng tế bào gốc và các chế phẩm từ chúng (như huyết tương giàu tiểu cầu) để điều trị hiếm muộn, đái tháo đường, và COPD.
  • Chi phí hợp lý: Một ưu điểm lớn là chi phí điều trị tại Việt Nam thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Một ca ghép tế bào gốc có thể có giá từ vài chục đến vài trăm triệu đồng, trong khi ở Singapore hay Mỹ, con số này có thể lên tới hàng tỷ đồng.

Sự phát triển mạnh mẽ và chi phí hợp lý này vừa là một niềm tự hào, vừa đặt ra một thách thức. Nó tạo ra một thị trường sôi động, nhưng cũng là mảnh đất màu mỡ cho các phòng khám không uy tín, lợi dụng hy vọng của bệnh nhân để quảng cáo các liệu pháp chưa được kiểm chứng. Điều này đòi hỏi bệnh nhân và người nhà phải cực kỳ tỉnh táo và sáng suốt.

Chân trời mới: Kiến tạo tương lai của sức khỏe

Y học tái tạo đang hướng tới một tương lai nơi chúng ta không chỉ sửa chữa mà còn có thể “thiết kế” lại sức khỏe ở cấp độ phân tử, nhờ vào sự hội tụ của nhiều công nghệ đột phá.

Y học chính xác: Sức mạnh tổng hợp của CRISPR và Tế bào gốc

Nếu tế bào gốc là “phần cứng” tái tạo, thì CRISPR-Cas9 chính là “phần mềm” cho phép chúng ta lập trình lại chúng. CRISPR là một công cụ chỉnh sửa gen cho phép các nhà khoa học cắt, dán, hoặc thay đổi các đoạn DNA một cách chính xác.53

Sự kết hợp giữa CRISPR và tế bào gốc mở ra một tiềm năng trị liệu phi thường:

  1. Thu nhận tế bào: Lấy tế bào của bệnh nhân (ví dụ: tế bào da).
  2. Tái lập trình: Chuyển đổi chúng thành tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPSCs).
  3. Chỉnh sửa: Dùng CRISPR để “sửa chữa” các đột biến gen gây bệnh ngay trên các tế bào iPSCs này. Ví dụ, sửa gen gây bệnh xơ nang hoặc beta-thalassemia.55
  4. Biệt hóa và cấy ghép: Nuôi cấy các tế bào gốc đã được sửa chữa để chúng biệt hóa thành loại tế bào cần thiết (ví dụ: tế bào máu, tế bào phổi) rồi cấy ghép trở lại cho bệnh nhân.

Phương pháp này có thể tạo ra các liệu pháp cá nhân hóa, loại bỏ gốc rễ của các bệnh di truyền. Tuy nhiên, các thách thức lớn vẫn còn đó, bao gồm nguy cơ chỉnh sửa nhầm vị trí trên bộ gen (off-target), cách đưa công cụ CRISPR vào cơ thể một cách an toàn, và các phản ứng miễn dịch không mong muốn.

Những viên gạch của sự sống: In 3D sinh học các mô và cơ quan

Công nghệ in 3D sinh học (3D Bioprinting) đang biến khoa học viễn tưởng thành hiện thực. Công nghệ này sử dụng các “mực sinh học” (bio-inks) chứa tế bào sống (bao gồm cả tế bào gốc) và các vật liệu sinh học tương thích để in ra các cấu trúc mô phức tạp theo từng lớp.60

Các nhà khoa học đã đạt được những thành công ban đầu trong việc in và cấy ghép các mô đơn giản như bàng quang, sụn tai, và khí quản.63 Mục tiêu cuối cùng là in ra các cơ quan nội tạng phức tạp, đầy đủ chức năng như tim, gan, thận để giải quyết triệt để tình trạng thiếu hụt cơ quan cấy ghép trên toàn cầu.64

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay là sự mạch máu hóa (vascularization). Các cơ quan lớn cần một mạng lưới mạch máu chằng chịt để cung cấp oxy, chất dinh dưỡng và loại bỏ chất thải. Các tế bào nằm cách mạch máu gần nhất quá 100-200 micromet sẽ chết. Việc in ra một mạng lưới mạch máu phức tạp và hoạt động được bên trong một cơ quan lớn vẫn là một thách thức kỹ thuật khổng lồ mà các nhà khoa học đang nỗ lực vượt qua.65

Tương lai thực sự của y học tái tạo nằm ở sự hội tụ của các công nghệ này. Hãy hình dung một quy trình hoàn chỉnh: lấy tế bào của bệnh nhân, tái lập trình thành iPSCs, dùng CRISPR để sửa lỗi di truyền và tối ưu hóa chức năng, sau đó dùng chính những tế bào “siêu cấp” này làm mực sinh học để in 3D ra một cơ quan mới, hoàn toàn tương thích và không bị thải ghép. Đó chính là viễn cảnh đầy hứa hẹn mà khoa học đang hướng tới.

Phần IV: Thực Tế Thực Tiễn và Cách Nhận Biết Hype

Bên cạnh những tiềm năng to lớn, lĩnh vực tế bào gốc cũng tồn tại nhiều rủi ro và thông tin sai lệch. Việc trang bị kiến thức đúng đắn là cách tốt nhất để bệnh nhân và người tiêu dùng bảo vệ chính mình.

Hướng dẫn cho bệnh nhân: Chi phí, rủi ro và các dấu hiệu cảnh báo

Thực tế tài chính của liệu pháp tế bào gốc

Chi phí điều trị bằng tế bào gốc rất khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh, phương pháp điều trị và địa điểm thực hiện. Tại Việt Nam, chi phí này dễ tiếp cận hơn nhiều so với quốc tế. Một ca ghép tế bào gốc tự thân để điều trị các bệnh về máu có thể dao động từ 100 – 200 triệu đồng. Các ca ghép đồng loài (từ người hiến tặng) phức tạp hơn có thể tốn từ 400 – 800 triệu đồng, thậm chí lên tới hơn 1 tỷ đồng.68 Trong khi đó, cũng với liệu pháp tương tự, chi phí tại Singapore có thể là 4-6 tỷ đồng, và tại Mỹ có thể vượt qua 7 tỷ đồng.

So sánh chi phí ghép tế bào gốc trung bình (ước tính bằng USD) giữa các quốc gia.
So sánh chi phí ghép tế bào gốc trung bình (ước tính bằng USD) giữa các quốc gia.

Cảnh báo quan trọng: Mối nguy từ “Du lịch Tế bào gốc” và các liệu pháp chưa được kiểm chứng

Sự quan tâm lớn của công chúng cùng với chi phí cao ở các nước phát triển đã tạo ra một ngành công nghiệp nguy hiểm gọi là “du lịch tế bào gốc”. Hàng trăm phòng khám trên khắp thế giới, kể cả ở Mỹ, đang quảng cáo rầm rộ các liệu pháp tế bào gốc chưa được chứng minh để điều trị đủ loại bệnh, từ tự kỷ, Alzheimer cho đến chống lão hóa và rụng tóc.

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã liên tục đưa ra những cảnh báo nghiêm khắc về các phòng khám này. Các rủi ro mà bệnh nhân phải đối mặt là vô cùng nghiêm trọng, bao gồm:

  • Nhiễm trùng nặng: Do quy trình lấy và xử lý tế bào không đảm bảo vô trùng, bệnh nhân có thể bị nhiễm vi khuẩn, virus, dẫn đến nhiễm trùng máu, viêm khớp, thậm chí tử vong.
  • Phản ứng miễn dịch và hình thành khối u: Việc tiêm các tế bào không rõ nguồn gốc hoặc xử lý sai cách có thể khiến hệ miễn dịch tấn công, gây viêm nhiễm nghiêm trọng, hoặc các tế bào có thể phát triển không kiểm soát và tạo thành khối u.
  • Mất thị lực và các biến chứng khác: Đã có những trường hợp bệnh nhân bị mù vĩnh viễn sau khi tiêm tế bào gốc vào mắt tại các phòng khám không được cấp phép.
  • Không hiệu quả và mất cơ hội điều trị đúng: Bệnh nhân có thể tốn kém hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng cho một liệu pháp vô giá trị, đồng thời bỏ lỡ cơ hội được điều trị bằng các phương pháp đã được khoa học chứng minh, khiến bệnh tình trở nên trầm trọng hơn.

 

FDA nhấn mạnh rằng, nếu một liệu pháp tế bào gốc được quảng cáo nhưng không nằm trong một thử nghiệm lâm sàng được cấp phép chính thức, thì rất có khả năng nó đang được tiếp thị một cách bất hợp pháp.Để bảo vệ sức khỏe của mình, độc giả của nhungdieuthuvi.com cần hết sức cảnh giác, tuyệt đối không tin vào những lời quảng cáo “chữa bách bệnh” và chỉ tìm đến các cơ sở y tế lớn, uy tín, đã được Bộ Y tế cấp phép thực hiện các kỹ thuật này.

Mê cung đạo đức

Nghiên cứu tế bào gốc, đặc biệt là tế bào gốc phôi, luôn đi kèm với những cuộc tranh luận đạo đức phức tạp.

  • Tranh cãi về Tế bào gốc phôi: Vấn đề cốt lõi nằm ở xung đột giữa hai giá trị: một bên là tiềm năng cứu sống vô số bệnh nhân của khoa học, một bên là địa vị đạo đức của phôi người. Những người phản đối cho rằng phôi là một dạng sống của con người và việc phá hủy phôi để lấy tế bào gốc là sai trái.
  • iPSCs – Giải pháp thay thế về đạo đức: Sự ra đời của tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPSCs) đã phần lớn giải quyết được bài toán hóc búa này. Bằng cách tạo ra các tế bào có tiềm năng tương tự ESCs từ tế bào da hoặc máu của người trưởng thành, công nghệ iPSC đã loại bỏ sự cần thiết phải sử dụng phôi thai. Điều này đã mở đường cho các nghiên cứu tiến xa hơn mà không vấp phải rào cản đạo đức lớn nhất, giúp cộng đồng khoa học và xã hội dễ dàng chấp nhận hơn.
Một số loại tế bảo gốc
Một số loại tế bảo gốc

Kết luận: Tương lai là Tái tạo

Tế bào gốc thực sự là những “viên ngọc quý” của cơ thể, là nền tảng cho khả năng tự sửa chữa và tái sinh. Chúng ta đã thấy rằng sự suy giảm của chúng gắn liền với quá trình lão hóa, nhưng chức năng của chúng lại có thể được bảo vệ và tăng cường thông qua một lối sống khoa học. Đồng thời, y học hiện đại đang khai thác sức mạnh của chúng để tạo ra những liệu pháp đột phá, chữa lành những căn bệnh từng được cho là vô phương cứu chữa. Sau khi phân tích hàng loạt nghiên cứu và báo cáo khoa học, người biên tập Những điều thú vị chấm com đã tổng hợp thông tin này để mang đến cho bạn đọc một cái nhìn toàn diện nhất. Tương lai của y học không chỉ dừng lại ở liệu pháp tế bào đơn thuần, mà sẽ là sự hội tụ mạnh mẽ của công nghệ sinh học tế bào, kỹ thuật di truyền và kỹ thuật y sinh, mở ra một kỷ nguyên của y học tái tạo thực sự.

Khuyến nghị thực tiễn

Vậy, chúng ta cần làm gì để khỏe mạnh hơn, sống khoa học hơn trong kỷ nguyên của y học tái tạo? Dưới đây là hai khuyến nghị cốt lõi:

  1. Chủ động “Tái tạo” thông qua Lối sống: Thay vì chờ đợi bệnh tật, hãy áp dụng một lối sống “chủ động tái tạo”. Tập trung vào việc kết hợp các buổi tập thể dục cường độ cao, có kế hoạch để kích thích cơ thể huy động tế bào gốc một cách tự nhiên. Đồng thời, xây dựng một chế độ ăn giàu polyphenol (như resveratrol từ quả mọng, nho) và Omega-3 (từ cá béo) để kích hoạt các con đường di truyền trường thọ như SIRT1, tạo ra một môi trường tối ưu cho các tế bào gốc hoạt động và sửa chữa.
  2. Trở thành người tiêu dùng y tế thông thái và có óc phê phán: Khi đối mặt với các vấn đề sức khỏe và cân nhắc các liệu pháp tiên tiến, hãy luôn là một người tìm hiểu thông tin cẩn trọng. Luôn xác minh rằng liệu pháp và cơ sở y tế thực hiện đã được các cơ quan có thẩm quyền (như Bộ Y tế) cấp phép. Hãy cảnh giác cao độ với những lời quảng cáo “phép màu” hoặc các liệu pháp được chào mời trên mạng xã hội mà không có bằng chứng khoa học rõ ràng. Luôn tham vấn ý kiến từ các chuyên gia y tế tại các bệnh viện uy tín trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào.

(Bài viết được tổng hợp bởi AI, cân nhắc sử dụng lại các thông tin từ bài viết này)

Nguồn trích dẫn

  1. Tế bào gốc lấy từ đâu? Ứng dụng và điều trị những bệnh lý nào – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/te-bao-goc-lay-tu-dau-ung-dung-va-dieu-tri-nhung-benh-ly-nao-vi
  2. TẾ BÀO GỐC LÀ GÌ? VAI TRÒ VÀ ỨNG DỤNG CỦA TẾ BÀO GỐC TRONG Y HỌC. – BỆNH VIỆN SẢN NHI TỈNH VĨNH PHÚC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, http://sannhivinhphuc.vn/content/newsdetail/11f80ca5-af21-434b-b98f-2b03c395e13a
  3. Tế bào gốc – Wikipedia tiếng Việt, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%BF_b%C3%A0o_g%E1%BB%91c
  4. Tìm hiểu về tế bào gốc và vai trò của nó đối với y học – Medlatec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://medlatec.vn/tin-tuc/tim-hieu-ve-te-bao-goc-va-vai-tro-cua-no-doi-voi-y-hoc-s195-n27306/
  5. Đôi nét về ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong y khoa – Medlatec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://medlatec.vn/tin-tuc/doi-net-ve-ung-dung-cong-nghe-te-bao-goc-trong-y-khoa-s195-n21551
  6. Review on Stem Cell Therapy and its Various Aspects – RJPPD, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://rjppd.org/AbstractView.aspx?PID=2023-15-2-8
  7. Tế bào gốc là gì? Ý nghĩa và khả năng chữa bệnh tế bào gốc – Long Châu, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/te-bao-goc-la-gi-nguon-goc-y-nghia-va-kha-nang-chua-benh-cua-te-bao-goc.html
  8. Tế bào gốc là gì và vai trò của tế bào gốc? – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/te-bao-goc-la-gi-va-vai-tro-cua-te-bao-goc-vi
  9. Tìm hiểu về vai trò và chức năng của tế bào gốc – Bệnh viện Quốc tế DNA, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://benhvienquoctedna.vn/tim-hieu-ve-vai-tro-va-chuc-nang-cua-te-bao-goc
  10. Ứng dụng tế bào gốc trong y học – Benh vien 108, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://benhvien108.vn/ung-dung-te-bao-goc-trong-y-hoc.htm
  11. Tế bào gốc lấy từ đâu? Các nguồn phổ biến được biết đến hiện nay, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tamanhhospital.vn/te-bao-goc-lay-tu-dau/
  12. Tế bào gốc có thể điều trị những bệnh nào, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://benhvienvanhanh.vn/tin-te-bao-goc/te-bao-goc-co-the-dieu-tri-nhung-benh-nao/
  13. Stem cells: What they are and what they do – Mayo Clinic, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-transplant/in-depth/stem-cells/art-20048117
  14. Stem Cell Research Controversy: A Deep Dive (2025), truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.dvcstem.com/post/stem-cell-research-controversy
  15. Appendix C – Ethical Considerations Regarding Stem Cell Research – The New Atlantis, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.thenewatlantis.com/publications/appendix-c-ethical-considerations-regarding-stem-cell-research
  16. Tế bào gốc là gì và vai trò của tế bào gốc?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://hsi.edu.vn/te-bao-goc-la-gi-va-vai-tro-cua-te-bao-goc/
  17. Các nguồn tế bào gốc ở người trưởng thành – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/cac-nguon-te-bao-goc-o-nguoi-truong-thanh-vi
  18. Tế bào gốc là gì? Vai trò và công dụng của nó trong y học?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tamanhhospital.vn/te-bao-goc-la-gi/
  19. Lưu trữ tế bào gốc trung mô – nguồn bảo hiểm sinh học toàn diện cho tương lai – VinmecDr, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vinmecdr.com/luu-tru-te-bao-goc-trung-mo-nguon-bao-hiem-sinh-hoc-toan-dien-cho-tuong-lai/
  20. Ứng dụng tế bào gốc trong y học và xu hướng phát triển – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/ung-dung-te-bao-goc-trong-y-hoc-va-xu-huong-phat-trien
  21. The Ethical Advantages of iPSCs – NecstGen, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://necstgen.com/ethical-advantages-ipscs/
  22. www.openaccessjournals.com, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.openaccessjournals.com/articles/induced-pluripotent-stem-cells-ipscs-the-ethical-alternative-18252.html#:~:text=While%20iPSCs%20have%20addressed%20some,challenges%2C%20both%20scientifically%20and%20ethically.&text=The%20central%20ethical%20advantage%20of,require%20the%20destruction%20of%20embryos.
  23. Bốn nguyên nhân chính gây lão hóa, làm thế nào để ngăn ngừa? – Báo Tuổi Trẻ, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tuoitre.vn/bon-nguyen-nhan-chinh-gay-lao-hoa-lam-the-nao-de-ngan-ngua-20241206201232916.htm
  24. Liệu pháp tế bào gốc: Đột phá trong chống lão hóa – Y Khoa Vạn Hạnh, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://ykhoavanhanh.vn/lieu-phap-te-bao-goc-dot-pha-trong-chong-lao-hoa
  25. A Review of the Impact of Calorie Restriction on Stem Cell Potency – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8407795/
  26. Tế bào gốc: Đột phá trong chống lão hóa năm 2023 – MekoStem, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mekostem.com/te-bao-goc-dot-pha-trong-chong-lao-hoa-nam-2023/
  27. Tế bào gốc có thể đảo ngược quá trình lão hóa? | BvNTP, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://bvnguyentriphuong.com.vn/nghien-cuu-duoc-dang-tai-tren-tap-chi-quoc-te/te-bao-goc-co-the-dao-nguoc-qua-trinh-lao-hoa
  28. System that identifies and kills dying cells before they harm you has huge anti-aging potential – Earth.com, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.earth.com/news/system-that-identifies-and-kills-dying-cells-before-they-harm-you-has-huge-anti-aging-potential/
  29. Vigorous exercise mobilizes CD34+ hematopoietic stem cells to peripheral blood via the β2-adrenergic receptor – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29017969/
  30. Aerobic exercise in humans mobilizes HSCs in an intensity-dependent manner – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5283849/
  31. Exercise Promotes Tissue Regeneration: Mechanisms Involved and Therapeutic Scope, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10164224/
  32. Molecular mechanisms of exercise contributing to tissue regeneration – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9709153/
  33. Tập thể dục hàng ngày giúp tạo ra các tế bào tim mới – Dân trí, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://dantri.com.vn/suc-khoe/tap-the-duc-hang-ngay-giup-tao-ra-cac-te-bao-tim-moi-20180428064952795.htm
  34. Tập thể dục hàng ngày giúp tạo ra các tế bào tim mới – Truyền hình Thái Nguyên, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://thainguyentv.vn/tap-the-duc-hang-ngay-giup-tao-ra-cac-te-bao-tim-moi-52987.html
  35. Regulation of stem cell aging by SIRT1 – Linking metabolic signaling to epigenetic modifications – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7951659/
  36. Trái cây nào có hợp chất thực vật mạnh nhất làm chậm lão hóa, giảm nguy cơ ung thư? – medinet, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://bvquan5.medinet.gov.vn/dinh-duong/trai-cay-nao-co-hop-chat-thuc-vat-manh-nhat-lam-cham-lao-hoa-giam-nguy-co-ung-t-cmobile16572-113054.aspx
  37. Resveratrol promotes osteogenesis of human mesenchymal stem cells by upregulating RUNX2 gene expression via the SIRT1/FOXO3A axis – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21713995/
  38. Những thực phẩm tăng cường hệ thống phòng thủ tự nhiên cho cơ thể, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://laodong.vn/dinh-duong-am-thuc/nhung-thuc-pham-tang-cuong-he-thong-phong-thu-tu-nhien-cho-co-the-1097244.ldo
  39. 10 thực phẩm chống lão hóa tự nhiên giúp tăng tuổi thọ hiệu quả – Pharmacity, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pharmacity.vn/10-thuc-pham-chong-lao-hoa-tu-nhien-giup-tang-tuoi-tho-hieu-qua.htm
  40. 6 nhóm thực phẩm giúp cơ thể tái tạo collagen – Báo VnExpress, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vnexpress.net/6-nhom-thuc-pham-giup-co-the-tai-tao-collagen-4804891.html
  41. Nhịn ăn gián đoạn là phương pháp tiềm năng kích hoạt cơ chế tự chữa lành của cơ thể?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://plo.vn/nhin-an-gian-doan-la-phuong-phap-tiem-nang-kich-hoat-co-che-tu-chua-lanh-cua-co-the-post845833.html
  42. Effect of caloric restriction on stem cells. A schematic depiction of… – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/figure/Effect-of-caloric-restriction-on-stem-cells-A-schematic-depiction-of-normal-and-caloric_fig2_337198337
  43. mTORC1 and SIRT1 Cooperate to Foster Expansion of Gut Adult Stem Cells during Calorie Restriction – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27345368/
  44. Thêm những ý kiến trái chiều về nhịn ăn gián đoạn – VnEconomy, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vneconomy.vn/them-nhung-y-kien-trai-chieu-ve-nhin-an-gian-doan.htm
  45. Nhịn ăn gián đoạn có thể giúp tái tạo tế bào nhưng tăng nguy cơ ung thư – Báo Mới, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://baomoi.com/nhin-an-gian-doan-co-the-giup-tai-tao-te-bao-nhung-tang-nguy-co-ung-thu-c49968873.epi
  46. tế bào gốc | Báo Nhân Dân điện tử, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://nhandan.vn/ung-dung-te-bao-goc-tai-viet-nam-post743506.html
  47. 18 bệnh có thể chữa bằng tế bào gốc hiện nay, hiệu quả ra sao?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tamanhhospital.vn/benh-co-the-chua-bang-te-bao-goc/
  48. Giới thiệu Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc – Benh vien 108, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.benhvien108.vn/gioi-thieu-trung-tam-nghien-cuu-ung-dung-te-bao-goc.htm
  49. SCI TechUpdate 2024 đã thu hút 43 đơn vị nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc trên cả nước tham gia, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://sci.edu.vn/home/blog/2025/01/14/sci-techupdate-2024-da-thu-hut-43-don-vi-nghien-cuu-va-ung-dung-te-bao-goc-tren-ca-nuoc-tham-gia/
  50. Hợp tác chiến lược trong bước tiến mới nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://thanhnien.vn/hop-tac-chien-luoc-trong-buoc-tien-moi-nghien-cuu-va-ung-dung-te-bao-goc-185250115195024302.htm
  51. Ca ghép tế bào gốc ở Việt Nam 40 triệu đồng, còn ở Mỹ là hơn 7 tỷ – VnExpress, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vnexpress.net/ca-ghep-te-bao-goc-o-viet-nam-40-trieu-dong-con-o-my-la-hon-7-ty-4805500.html
  52. Bệnh nhân bất ngờ về chi phí ghép tế bào gốc điều trị bệnh máu ác tính – Báo Thanh Niên, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://thanhnien.vn/benh-nhan-bat-ngo-ve-chi-phi-ghep-te-bao-goc-dieu-tri-benh-mau-ac-tinh-185241017164124567.htm
  53. Recent Research Trends in Stem Cells Using CRISPR/Cas-Based Genome Editing Methods, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.ijstemcell.com/journal/view.html?doi=10.15283/ijsc23030
  54. Research and Therapeutic Approaches in Stem Cell Genome Editing by CRISPR Toolkit, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mdpi.com/1420-3049/28/4/1982
  55. CRISPR/Cas system: An emerging technology in stem cell research – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6851009/
  56. CRISPR Editing in Stem Cells: New Era in Regenerative Medicine – Synthego, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.synthego.com/crispr-stem-cells
  57. CRISPR/Cas9 and iPSC-Based Therapeutic Approaches in Alzheimer’s Disease – MDPI, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mdpi.com/2076-3921/14/7/781
  58. (PDF) CRISPR/Cas9 Technology: Challenges and drawbacks – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/376505227_CRISPRCas9_Technology_Challenges_and_drawbacks
  59. CRISPR/Cas: Advances, Limitations, and Applications for Precision Cancer Research, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/medicine/articles/10.3389/fmed.2021.649896/full
  60. Advances In Three-Dimensional Bioprinted Stem Cell-Based Tissue Engineering for Cardiovascular Regeneration, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9385403/
  61. Advancements of 3D bioprinting in regenerative medicine: Exploring cell sources for organ fabrication – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/377476041_Advancements_of_3D_bioprinting_in_regenerative_medicine_Exploring_cell_sources_for_organ_fabrication
  62. Full article: Recent advances in 3D bioprinting of tissues and organs for transplantation and drug screening, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17452759.2024.2384662
  63. The future of organ transplants: Xenotransplantation, 3D bioprinting and stem cells, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.labiotech.eu/in-depth/the-future-of-organ-transplants/
  64. New Bioprinting Methods Produce Intricate Blood Vessels | ISCRM, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://iscrm.uw.edu/breakthroughs-in-3d-organ-printing-detailed-in-science/
  65. 3D Bioprinting of Vascularized Tissues for in vitro and in vivo Applications – Frontiers, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/bioengineering-and-biotechnology/articles/10.3389/fbioe.2021.664188/full
  66. 3D Bioprinting of Vascularized Tissues for in vitro and in vivo Applications – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8158943/
  67. Current Challenges of Vascularization for Bioprinted Organs towards Clinical Translations, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/326785655_Current_Challenges_of_Vascularization_for_Bioprinted_Organs_towards_Clinical_Translations
  68. Chi phí ghép tế bào gốc – Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vienhuyethoc.vn/chi-phi-ghep-te-bao-goc/
  69. Chi phí lưu trữ tế bào gốc máu cuống rốn phù hợp với bệnh nhân – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/phi-lay-mau-cuong-ron-het-bao-nhieu-vi
  70. Giá làm tế bào gốc tự thân là bao nhiêu?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://medeze.vn/gia-lam-te-bao-goc-tu-than-la-bao-nhieu/
  71. Stem Cell Tourism: The Dangers of Traveling for a ‘Miracle Cure’ – City of Hope, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.cityofhope.org/hope-matters-blog/stem-cell-tourism
  72. Harms Linked to Unapproved Stem Cell Interventions Highlight Need for Greater FDA Enforcement, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pew.org/en/research-and-analysis/issue-briefs/2021/06/harms-linked-to-unapproved-stem-cell-interventions-highlight-need-for-greater-fda-enforcement
  73. The Dark Side of Stem Cell Tourism – Number Analytics, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.numberanalytics.com/blog/dark-side-stem-cell-tourism
  74. Unregulated Stem Cell Therapy Brings More Harm Than Help, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pbglaw.com/blog/unregulated-stem-cell-therapy-brings-more-harm-than-help/
  75. Important Patient and Consumer Information About Regenerative Medicine Therapies – FDA, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/consumers-biologics/important-patient-and-consumer-information-about-regenerative-medicine-therapies
  76. Stem cell therapies: why they’re expensive, unproven and often dangerous – Research, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://research.reading.ac.uk/research-blog/2023/08/09/stem-cell-therapies-why-theyre-expensive-unproven-and-often-dangerous/
  77. Consumer Alert on Regenerative Medicine Products Including Stem Cells and Exosomes, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/consumers-biologics/consumer-alert-regenerative-medicine-products-including-stem-cells-and-exosomes
  78. Embryonic Stem Cell Research An Ethical Dilemma – Columbia Library Journals, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://journals.library.columbia.edu/index.php/bioethics/article/view/6135
  79. The future of stem-cell research in Germany – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1299161/
  80. Chủ đề mới 2025-Sức khỏe và khoa học đời sống.pdf
  81. Hội nghị quốc tế Vinmec lần thứ 7 về Liệu pháp Tế bào – College of Health Sciences, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://chs.vinuni.edu.vn/event/hoi-nghi-quoc-te-vinmec-lan-thu-7-ve-lieu-phap-te-bao/
  82. Công nghệ Tế Bào Gốc – MekoStem, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mekostem.com/ve-mekostem/cong-nghe-te-bao-goc/
  83. Tế bào gốc: Chúng là gì và chúng hoạt động như thế nào – Ecolife Clinic, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://ecolifeclinic.com/te-bao-goc-chung-la-gi-va-chung-hoat-dong-nhu-the-nao/
  84. Các ứng dụng của tế bào gốc | BvNTP – Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://bvnguyentriphuong.com.vn/khoa-kham-benh/cac-ung-dung-cua-te-bao-goc
  85. Những ứng dụng tế bào gốc trong y học không phải ai cũng biết – Long Châu, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/nhung-ung-dung-te-bao-goc-trong-y-hoc-khong-phai-ai-cung-biet.html
  86. Tế bào gốc cho da mặt: Bí quyết trẻ hóa và phục hồi da từ gốc – Geneworld, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://geneworld.vn/te-bao-goc-cho-da-mat
  87. TOP 5 TÁC DỤNG CHÍNH CỦA TẾ BÀO GỐC TRONG LĨNH VỰC CHĂM SÓC DA, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://hometechvietnam.vn/tac-dung-cua-te-bao-goc.html
  88. Liệu pháp tế bào gốc trong điều trị chống lão hóa – Minh Anh Hospital, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.minhanhhospital.com.vn/vi/news/song-khoe/lieu-phap-te-bao-goc-trong-dieu-tri-chong-lao-hoa-685.html
  89. Tế bào gốc – bước ngoặt trong giải pháp “đảo ngược lão hóa” cho làn da – ELLE, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.elle.vn/xu-huong-lam-dep/san-pham-duong-da-chua-te-bao-goc/
  90. Ứng dụng tế bào gốc và một số vấn đề liên quan, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vjst.vn/vn/tin-tuc/2720/ung-dung-te-bao-goc-va-mot-so-van-de-lien-quan.aspx
  91. Tác hại của tế bào gốc là gì? Sự thật bạn cần biết – Bhmed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://bhmedvietnam.com/thong-tin-suc-khoe/tac-hai-cua-te-bao-goc
  92. Gốc tự do là gì và ảnh hưởng tới cơ thể như thế nào? – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/goc-tu-do-la-gi-va-anh-huong-toi-co-the-nhu-the-nao-vi
  93. Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Ghép Tế Bào Gốc – Mirai Care, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://miraicare.vn/dinh-duong-cho-nguoi-benh-ghep-te-bao-goc
  94. Nên ăn gì sau khi điều trị tế bào gốc? – Bệnh viện đa khoa Phương Đông, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://benhvienphuongdong.vn/nen-an-gi-sau-khi-dieu-tri-te-bao-goc/
  95. Tế bào gốc tự thân – Bí quyết giúp hồi phục sức khỏe xương khớp, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://suckhoedoisong.vn/te-bao-goc-tu-than-bi-quyet-giup-hoi-phuc-suc-khoe-xuong-khop-169193475.htm
  96. Kích thích tế bào gốc có thể tái tạo cơ thể như thế nào?, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://meijibio.com/tin-tuc/kich-thich-te-bao-goc
  97. Ứng dụng điều trị tế bào gốc trong lĩnh vực thể thao – Mirai Care, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://miraicare.vn/dieu-tri-te-bao-goc-trong-linh-vuc-the-thao
  98. Tập thể dục giúp tăng cường sản sinh tế bào gốc – VietnamPlus, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vietnamplus.vn/tap-the-duc-giup-tang-cuong-san-sinh-te-bao-goc-post12717.vnp
  99. Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc và Liệu pháp gen – Viện Công nghệ sinh học, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://ibt.ac.vn/index.php/sinh-hoc-te-bao-sinh-san/457-phong-sinh-hoc-te-bao-sinh-san
  100. HIỆN TRẠNG NGHIÊN CỨU TẾ BÀO GỐC Ở VIỆT NAM | PPT – SlideShare, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.slideshare.net/slideshow/hien-trang-nghien-cuu/70055170
  101. Nghiên cứu, ứng dụng trị liệu tế bào đang phát triển nhưng cũng đối mặt với thách thức về an toàn – Hoạt động của lãnh đạo bộ – Cổng thông tin Bộ Y tế, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://moh.gov.vn/hoat-dong-cua-lanh-dao-bo/-/asset_publisher/TW6LTp1ZtwaN/content/nghien-cuu-ung-dung-tri-lieu-te-bao-ang-phat-trien-nhung-cung-oi-mat-voi-thach-thuc-ve-an-toan
  102. PTN Nghiên cứu và Ứng dụng Tế bào gốc, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://vinastemcelllab.com/
  103. Tác dụng của việc nhịn ăn gián đoạn đối với sức khỏe và sự lão hóa – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/tac-dung-cua-viec-nhin-gian-doan-doi-voi-suc-khoe-va-su-lao-hoa-vi
  104. Tác dụng của Resveratrol cho da – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/tac-dung-cua-resveratrol-cho-da-vi
  105. 7 lợi ích sức khỏe của chất bổ sung Resveratrol – Nasol, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://nasol.com.vn/loi-ich-cua-resveratrol
  106. Resveratrol: Một Polyphenol mạnh mẽ làm chậm quá trình lão hóa tế bào | Sức Khỏe, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.epochtimesviet.com/suc-khoe/cac-loai-thuc-pham-chuc-nang-thinh-hanh-voi-tiem-nang-bat-ngo/resveratrol-mot-polyphenol-manh-me-lam-cham-qua-trinh-lao-hoa-te-bao_458040.html
  107. Những ca trị liệu thành công bằng công nghệ tế bào gốc (Phần 1), truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mekostem.com/cong-nghe-te-bao-goc/
  108. Câu chuyện kỳ diệu về tế bào gốc nội sinh ai cũng cần biết – Dân trí, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://dantri.com.vn/suc-khoe/cau-chuyen-ky-dieu-ve-te-bao-goc-noi-sinh-ai-cung-can-biet-20190701145950923.htm
  109. Những ca trị liệu thành công bằng công nghệ tế bào gốc (Phần 2), truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mekostem.com/nhung-ca-tri-lieu-thanh-cong-bang-cong-nghe-te-bao-goc-phan-2/
  110. Ứng dụng tế bào gốc trong thẩm mỹ: ưu và nhược điểm, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://benhvienphuongdong.vn/te-bao-goc-trong-tham-my/
  111. Nghiên Cứu Từ Khóa SEO Từ A đến Z | Có Template mẫu – ABC Digi, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://abcdigi.marketing/blog/cach-nghien-cuu-tu-khoa-seo/
  112. Từ khoá SEO: Định nghĩa, Phân loại và Tiêu chí lựa chọn [2024], truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://gtvseo.com/tu-khoa-seo/
  113. So sánh 5+ công cụ nghiên cứu từ khóa SEO phổ biến hiện nay – TCC Agency, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tcc-agency.com/cong-cu-nghien-cuu-tu-khoa/
  114. Phương Pháp Nghiên Cứu Từ Khóa, Keyword Research Từ A – Z – Mona Media, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://mona.media/huong-dan-nghien-cuu-tu-khoa/
  115. SEO là gì? Tổng quan về Search Engine Optimization (SEO) – Học viện Quản lý PACE, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pace.edu.vn/tin-kho-tri-thuc/seo-la-gi
  116. Điều trị thoái hóa khớp bằng tế bào gốc – Bạn cần biết gì? – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tamanhhospital.vn/dieu-tri-thoai-hoa-khop-bang-te-bao-goc/
  117. Liệu pháp Tế bào gốc – EVER GROUP | Tập Đoàn Y Tế Và Thẩm Mỹ Công Nghệ Cao, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://evergroup.jp/lieu-phap-te-bao-goc/
  118. Revolutionizing medicine: recent developments and future prospects in stem-cell therapy, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11634165/
  119. ScienceDaily: Your source for the latest research news, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.sciencedaily.com/
  120. Cell | Definition, Types, Functions, Diagram, Division, Theory, & Facts | Britannica, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.britannica.com/science/cell-biology
  121. Exercise reduces inflammatory cell production and cardiovascular inflammation via instruction of hematopoietic progenitor cells – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6858591/
  122. Molecular mechanisms of exercise contributing to tissue regeneration – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36446784/
  123. The Role and Clinical Significance of Vitamin D in Chronic Obstructive Pulmonary Disease, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.dovepress.com/the-role-and-clinical-significance-of-vitamin-d-in-chronic-obstructive-peer-reviewed-fulltext-article-COPD
  124. Atrogi announces Cell paper highlighting transformative potential of muscle-targeted therapy in metabolic disease – PR Newswire UK, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.prnewswire.co.uk/news-releases/atrogi-announces-cell-paper-highlighting-transformative-potential-of-muscle-targeted-therapy-in-metabolic-disease-302488159.html
  125. Natural Ways to Prevent Hair Loss During Chemotherapy: What Actually Works? – Oncodaily, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://oncodaily.com/oncolibrary/hair-loss
  126. Caloric restriction mitigates age-associated senescence characteristics in subcutaneous adipose tissue-derived stem cells, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.aging-us.com/article/205812/text
  127. Resveratrol-like Compounds as SIRT1 Activators – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9738298/
  128. Resveratrol protects intestinal epithelial cells against radiation-induced damage by promoting autophagy and inhibiting apoptosis through SIRT1 activation – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8273810/
  129. Resveratrol rescues SIRT1-dependent adult stem cell decline and alleviates progeroid features in laminopathy-based progeria – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23217256/
  130. Resveratrol promotes human embryonic stem cells self-renewal by targeting SIRT1-ERK signaling pathway – PubMed, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28865806/
  131. Stem Cell Therapy: From Idea to Clinical Practice – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/359060799_Stem_Cell_Therapy_From_Idea_to_Clinical_Practice
  132. Stem Cell Therapies in Clinical Trials: Progress and Challenges – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/279726795_Stem_Cell_Therapies_in_Clinical_Trials_Progress_and_Challenges
  133. A Case of Successful Allogeneic Hematopoietic Stem Cell Transplantation in a Severely Underweight Patient with Aplastic Anemia – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10927337/
  134. Case report: Stem cells a step toward improving motor, sensory function after spinal cord injury – Mayo Clinic News Network, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/case-report-stem-cells-a-step-toward-improving-motor-sensory-function-after-spinal-cord-injury/
  135. Stem Cell Therapy Patient Case Studies – Advanced Diagnostic Pain Treatment Centers, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.ihurt.com/regenerative-therapy-patients
  136. Stem cell case studies – Cells4Life, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://cells4life.com/cord-blood-banking-overview/stem-cell-case-studies/
  137. Cell Therapy in Parkinson Disease: Bemdaneprocel and What Lies Ahead – CGTLive®, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.cgtlive.com/view/cell-therapy-parkinson-disease-bemdaneprocel-what-lies-ahead
  138. Cell Therapy Bemdaneprocel Advances to Phases 3 Registrational Trial in Parkinson Disease – NeurologyLive, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.neurologylive.com/view/cell-therapy-bemdaneprocel-advances-phases-3-registrational-trial-parkinson-disease
  139. Two New Trials Explore Stem-Cell Therapy for Parkinson’s, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.parkinson.org/blog/science-news/cell-replacement
  140. Stem Cells: Parkinson’s Treatment Breakthrough (2025), truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.dvcstem.com/post/stem-cell-therapy-for-parkinsons
  141. BlueRock Therapeutics advances investigational cell therapy bemdaneprocel for treating Parkinson’s disease to registrational Phase III clinical trial, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.bluerocktx.com/bluerock-therapeutics-advances-investigational-cell-therapy-bemdaneprocel-for-treating-parkinsons-disease-to-registrational-phase-iii-clinical-trial/
  142. Stem Cells in Clinical Trials on Neurological Disorders: Trends in Stem Cells Origins, Indications, and Status of the Clinical Trials, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9570410/
  143. How Does Stem Cell Therapy Work and What Are the Risks? | ISCRM, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://iscrm.uw.edu/how-does-stem-cell-therapy-work/
  144. The evolution and ongoing challenge of unproven cell-based interventions – Oxford Academic, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://academic.oup.com/stcltm/article/13/9/851/7718969
  145. Warning About Unproven Stem Cell Therapies – Illinois Department of Public Health, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://dph.illinois.gov/resource-center/news/2019/march/warning-about-unproven-stem-celltherapies.html
  146. Ethics and Induced Pluripotent Stem Cells | Embryo Project Encyclopedia, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://embryo.asu.edu/pages/ethics-and-induced-pluripotent-stem-cells
  147. What does the future hold for stem cell treatments? | The Academy of Medical Sciences, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://acmedsci.ac.uk/more/news/what-does-the-future-hold-for-stem-cell-treatments-
  148. Findings and Recommendations – Stem Cells and the Future of Regenerative Medicine, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK223701/
  149. Stem Cell Research: Science and the Future | TPR – Texas Public Radio, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.tpr.org/2006-02-14/stem-cell-research-science-and-the-future
  150. The Case For Embryonic Stem Cell Research: An Interview with Jonathan Moreno, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pewresearch.org/religion/2008/07/17/the-case-for-embryonic-stem-cell-research-an-interview-with-jonathan-moreno/
  151. The Future of Regenerative Medicine: What to Expect in the Next 10 Years, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.stemcellcouncil.com/article/the-future-of-regenerative-medicine-what-to-expect-in-the-next-10-years
  152. The Future of Regenerative Medicine, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://medschool.duke.edu/news/future-regenerative-medicine
  153. From Cells to Organs: the Present and Future of Regenerative Medicine – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9301257/
  154. Regenerative medicine: Current therapies and future directions – PNAS, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1508520112
  155. The Future of Regenerative Medicine: Cell Therapy Using Pluripotent Stem Cells and Acellular Therapies Based on Extracellular Vesicles – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7912181/
  156. Regenerative engineering: A review of recent advances and future directions, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://dh.howard.edu/med_fac/103/
  157. Applications, advancements, and challenges of 3D bioprinting in organ transplantation – Biomaterials Science (RSC Publishing) DOI:10.1039/D3BM01934A, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pubs.rsc.org/en/content/articlehtml/2024/bm/d3bm01934a
  158. New Triple-Action CRISPR Technology Enables Simultaneous Gene Activation, Repression, and Deletion in Primary Human T Cells, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://crisprmedicinenews.com/news/new-triple-action-crispr-technology-enables-simultaneous-gene-activation-repression-and-deletion-i/
  159. Sirtuins in metabolic and epigenetic regulation of stem cells – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6382540/
  160. SIRT1 in the brain—connections with aging-associated disorders and lifespan – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4353374/
  161. Sirtuin 1 and Skin: Implications in Intrinsic and Extrinsic Aging—A Systematic Review – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8067363/
  162. β adrenergic signaling regulates hematopoietic stem and progenitor cell commitment and therapy sensitivity in multiple myeloma – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9425311/
  163. Cooperation of β2- and β3-adrenergic receptors in hematopoietic progenitor cell mobilization – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4106131/
  164. The effect of beta-adrenergic stimulation in the expression of the urokinase plasminogen activator receptor in bone marrow mesenchymal stem cells | Request PDF – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/348378744_The_effect_of_beta-adrenergic_stimulation_in_the_expression_of_the_urokinase_plasminogen_activator_receptor_in_bone_marrow_mesenchymal_stem_cells
  165. Nonselective β-Adrenergic Receptor Inhibitors Impair Hematopoietic Regeneration in Mice and Humans after Hematopoietic Cell Transplants | Cancer Discovery – AACR Journals, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://aacrjournals.org/cancerdiscovery/article/15/4/748/754386/Nonselective-Adrenergic-Receptor-Inhibitors-Impair
  166. Nonselective β-Adrenergic Receptor Inhibitors Impair Hematopoietic Regeneration in Mice and Humans after Hematopoietic Cell Transplants – AACR Journals, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://aacrjournals.org/cancerdiscovery/article-pdf/doi/10.1158/2159-8290.CD-24-0719/3540935/cd-24-0719.pdf
  167. Đảm bảo cán bộ y tế thường trực tại điểm thi tốt nghiệp THPT 2025, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://baochinhphu.vn/dam-bao-can-bo-y-te-thuong-truc-tai-diem-thi-tot-nghiep-thpt-2025-102250623105122383.htm
  168. Quyết định 64/QĐ-BYT 2025 công bố văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực toàn bộ, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Quyet-dinh-64-QD-BYT-2025-cong-bo-van-ban-quy-pham-phap-luat-het-hieu-luc-toan-bo-639314.aspx
  169. BẢN TIN TẾ BÀO GỐC SỐ 02 – Biomedmart, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://biomedmart.com.vn/2025/03/06/tbg02/
  170. Những thành tựu y học thế giới nổi bật năm 2024, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://phapluat.tuoitrethudo.vn/nhung-thanh-tuu-y-hoc-the-gioi-noi-bat-nam-2024-99052.html
  171. Y học thế giới – Những thành tựu nổi bật năm 2024 – VTV Sức khỏe, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://suckhoe.vtv.vn/suc-khoe/y-hoc-the-gioi-nhung-thanh-tuu-noi-bat-nam-2024-20241223094547143.htm
  172. Applications and challenges of CRISPR-Cas gene-editing to disease treatment in clinics, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://academic.oup.com/pcm/article/4/3/179/6318867
  173. CRISPR Gene Therapy: Applications, Limitations, and Implications for the Future – PMC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7427626/
  174. Advancements and Obstacles of CRISPR-Cas9 Technology in Translational Research, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6447755/
  175. Three-Dimensional Bioprinting: A Comprehensive Review for Applications in Tissue Engineering and Regenerative Medicine – MDPI, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mdpi.com/2306-5354/11/8/777
  176. Three-Dimensional Bioprinting of Human Organs and Tissues: Bioethical and Medico-Legal Implications Examined through a Scoping Review – MDPI, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.mdpi.com/2306-5354/10/9/1052
  177. Full article: 3D Bioprinting: Challenges in Commercialization and Clinical Translation, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.2217/3dp-2022-0026
  178. Tìm hiểu chi phí ghép tế bào gốc điều trị xơ gan và ưu điểm, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://tamanhhospital.vn/chi-phi-ghep-te-bao-goc-dieu-tri-xo-gan/
  179. Điều trị ung thư bằng ghép tế bào gốc: Những điều cần biết – Vinmec, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/dieu-tri-ung-thu-bang-ghep-te-bao-goc-nhung-dieu-can-biet-vi
  180. Ghép tế bào gốc tự thân là gì? – Long Châu, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/te-bao-goc-tu-than-la-gi-uu-diem-cua-ghep-te-bao-goc-tu-than.html
  181. Tế bào gốc tự thân là gì? Những lưu ý khi thực hiện phương pháp PRP, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://www.bachhoaxanh.com/kinh-nghiem-hay/te-bao-goc-tu-than-la-gi-nhung-luu-y-khi-thuc-hien-phuong-phap-prp-1535944
  182. Ghép tế bào gốc máu ngoại vi tự thân – CFCH | Centre for Clinical Haematology, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://cfch.com.sg/vi/stem-cell-harvesting-for-autologous-peripheral-blood-stem-cell-transplant/
  183. GHÉP TẾ BÀO GỐC TỰ THÂN: CẢI THIỆN CUỘC SỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ Y HỌC, truy cập vào tháng 6 28, 2025, https://bachmai.gov.vn/tin-chi-tiet/-/bai-viet/ghep-te-bao-goc-tu-than-cai-thien-cuoc-song-nho-cong-nghe-y-hoc-9470-145.html

Bình luận bằng Facebook

comments

BÀI VIẾT LIÊN QUANXEM THÊM