Vi khuẩn đường ruột nặng bằng cả não bộ – chúng làm gì?

Khám phá hệ vi sinh vật đường ruột – “bộ não thứ hai” của cơ thể, nơi đang âm thầm quyết định tâm trạng, cân nặng và hệ miễn dịch của bạn. Tìm hiểu cách nuôi dưỡng chúng để sống khỏe mạnh hơn cùng nhungdieuthuvi.com.

Bạn có bao giờ tưởng tượng rằng có một thế giới vi mô, đông đúc và phức tạp đang tồn tại ngay bên trong cơ thể mình không? Một thế giới với hàng nghìn tỷ sinh vật đang hoạt động không ngừng nghỉ, và tổng khối lượng của chúng có thể lên tới 1.5kg – một con số gây tò mò, gần tương đương với trọng lượng của bộ não con người. Nhưng điều đáng kinh ngạc hơn cả không nằm ở khối lượng, mà ở quyền năng của chúng. “Cộng đồng” vi khuẩn này, hay còn gọi là hệ vi sinh vật đường ruột, đang âm thầm quyết định tâm trạng, điều khiển cân nặng, huấn luyện hệ miễn dịch, và thậm chí có thể ảnh hưởng đến cả tính cách của bạn. Đây là một trong những biên giới thú vị nhất của khoa học sức khỏe hiện đại, một lĩnh vực đang mở ra những hiểu biết sâu sắc về cách cơ thể chúng ta thực sự vận hành.

Tóm tắt bài viết này

• Hệ vi sinh vật đường ruột là một hệ sinh thái phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe.
• Chúng điều khiển hệ miễn dịch, tâm trạng và cân nặng qua trục não-ruột.
• Sự đa dạng của vi khuẩn là chìa khóa cho một cơ thể khỏe mạnh.
• Chế độ ăn giàu Probiotics và Prebiotics giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh vật.
• Lối sống lành mạnh (ngủ đủ, giảm stress, tập thể dục) là rất quan trọng.

“Bộ não thứ hai” trong cơ thể: Hệ vi sinh vật đường ruột là gì?

Khi nói về hệ vi sinh vật đường ruột, chúng ta đang nói về một hệ sinh thái vô cùng phức tạp, thường được ví von như một “bộ não thứ hai” vì tầm ảnh hưởng sâu rộng của nó. Hãy cùng giải mã khái niệm này một cách khoa học và dễ hiểu.

Giải mã con số 1.5kg: Trọng lượng thực sự và tầm quan trọng ẩn dụ

Câu nói “vi khuẩn đường ruột nặng bằng cả não bộ” là một cách ví von đầy sức mạnh để thu hút sự chú ý, và nó không hoàn toàn sai lệch so với các ước tính cũ. Tuy nhiên, các phân tích khoa học gần đây và nghiêm ngặt hơn cho thấy tổng khối lượng của quần thể vi khuẩn trong cơ thể người có thể nhẹ hơn, vào khoảng 0.2 kg, tương đương 200 gram.

Vậy tại sao lại có sự so sánh với bộ não (nặng khoảng 1.3 – 1.4 kg)? Việc làm rõ sự thật này không làm giảm đi tầm quan trọng của hệ vi sinh vật, ngược lại, nó còn giúp chúng ta xây dựng một nền tảng kiến thức vững chắc và đáng tin cậy. Cách ví von này thực chất là một phép ẩn dụ hoàn hảo để mô tả tầm quan trọng về chức năng và sự phức tạp của chúng. Sức mạnh thực sự của hệ vi sinh vật không nằm ở khối lượng, mà ở sự đa dạng di truyền khổng lồ. Các nhà khoa học ước tính rằng hệ vi sinh vật chứa hơn 3 triệu gen, nhiều gấp 150 lần so với bộ gen của con người. “Bộ gen thứ hai” này cung cấp cho cơ thể chúng ta một năng lực xử lý sinh hóa và tầm ảnh hưởng mà bộ gen của chính chúng ta không thể có được, tương tự như cách bộ não điều khiển các hoạt động phức tạp. Việc hiểu đúng bản chất này giúp nhungdieuthuvi.com mang đến cho bạn đọc thông tin chính xác, cập nhật và đáng tin cậy, vượt qua những thông tin giật gân nhưng thiếu cơ sở khoa học.

Một thế giới vi mô bên trong bạn: Hơn cả vi khuẩn

Hệ vi sinh vật đường ruột không chỉ có vi khuẩn. Nó là một cộng đồng đa dạng gồm hàng nghìn tỷ vi sinh vật, bao gồm vi khuẩn, nấm, virus và cổ khuẩn (archaea). Các ước tính khoa học hiện đại cho rằng tỷ lệ tế bào vi sinh vật so với tế bào người trong cơ thể chúng ta là gần 1:1, thay vì con số 10:1 đã lỗi thời.

Cộng đồng này giống như một hệ sinh thái rừng rậm, nơi các loài cùng tồn tại, cạnh tranh và hợp tác. Chúng đã đồng tiến hóa với con người qua hàng thiên niên kỷ trong một mối quan hệ cộng sinh. Trong cộng đồng này, có những “anh bạn tốt” (lợi khuẩn) giúp chúng ta tiêu hóa thức ăn, sản xuất vitamin và bảo vệ cơ thể; có những “kẻ xấu” (hại khuẩn) có thể gây bệnh nếu chúng phát triển quá mức; và có cả những “người hàng xóm trung lập”. Sự cân bằng giữa các nhóm này là yếu tố quyết định sức khỏe đường ruột.

Một trong những chỉ số quan trọng nhất về sức khỏe của hệ vi sinh vật là sự đa dạng – tức là có nhiều loài vi sinh vật khác nhau cùng chung sống. Một hệ vi sinh vật đa dạng được liên kết với hệ miễn dịch mạnh mẽ, quá trình trao đổi chất hiệu quả và sức khỏe tổng thể tốt. Ngược lại, sự đa dạng thấp là một dấu hiệu cảnh báo, thường thấy ở những người mắc bệnh béo phì, tiểu đường loại 2, và bệnh viêm ruột (IBD). Điều thú vị là, trong khi khoảng một phần ba hệ vi sinh vật của chúng ta là chung với hầu hết mọi người, hai phần ba còn lại là hoàn toàn riêng biệt cho mỗi cá nhân, giống như một “chứng minh thư sinh học”. “Tấm thẻ” này bị ảnh hưởng bởi di truyền, chế độ ăn, môi trường sống và lối sống, giải thích tại sao mỗi người lại có phản ứng khác nhau với cùng một loại thực phẩm và tại sao y học cá nhân hóa đang ngày càng chú trọng đến sức khỏe đường ruột.

Trung tâm chỉ huy thầm lặng: Vi khuẩn đường ruột làm gì?

Hệ vi sinh vật không chỉ đơn thuần sống trong ruột của chúng ta. Chúng tham gia tích cực vào hầu hết mọi khía cạnh của sinh lý học con người, từ việc phòng thủ chống lại bệnh tật đến việc điều chỉnh cảm xúc và cân nặng.

Người “huấn luyện viên” của hệ miễn dịch

Một sự thật đáng kinh ngạc là có tới 70-80% tế bào miễn dịch của cơ thể tập trung ở đường ruột. Điều này biến đường ruột trở thành một trung tâm huấn luyện và chỉ huy quan trọng của hệ miễn dịch, và hệ vi sinh vật chính là những “huấn luyện viên”.

Ngay từ khi chúng ta sinh ra, hệ vi sinh vật bắt đầu “dạy” cho hệ miễn dịch non nớt cách phân biệt đâu là bạn (lợi khuẩn, các phân tử thức ăn vô hại) và đâu là thù (vi khuẩn gây bệnh, virus). Quá trình “huấn luyện” này cực kỳ quan trọng để hình thành sự dung nạp miễn dịch, giúp cơ thể không tấn công nhầm vào chính các tế bào của mình hoặc các chất vô hại.8 Nếu không có sự tiếp xúc sớm với hệ vi sinh vật đa dạng này, hệ miễn dịch thích ứng của chúng ta sẽ không thể phát triển một cách hoàn thiện.

Khi sự cân bằng của hệ vi sinh vật bị phá vỡ – một tình trạng được gọi là loạn khuẩn đường ruột (dysbiosis) – quá trình điều hòa miễn dịch sẽ bị rối loạn. Đây được xem là một trong những yếu tố khởi phát cho nhiều bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus, và bệnh viêm ruột (IBD). Khi hàng rào bảo vệ đường ruột bị tổn thương (thường gọi là “hội chứng rò rỉ ruột”), các mầm bệnh hoặc các thành phần gây viêm của chúng có thể lọt vào máu, kích hoạt một phản ứng miễn dịch toàn thân. Câu nói nổi tiếng của Hippocrates, “Mọi bệnh tật đều bắt đầu từ đường ruột”, đang ngày càng được khoa học hiện đại chứng minh là đúng. Đường ruột không khỏe mạnh là nguồn gốc của tình trạng viêm mãn tính cấp độ thấp, một yếu tố nền tảng gây ra nhiều căn bệnh thời hiện đại, từ bệnh tim mạch, hội chứng chuyển hóa đến cả các rối loạn sức khỏe tâm thần. Do đó, chăm sóc sức khỏe đường ruột thực chất là quản lý tình trạng viêm của toàn bộ cơ thể.

Trục Não-Ruột: Con đường giao tiếp hai chiều ảnh hưởng đến tâm trạng và cân nặng

Bạn đã bao giờ cảm thấy “bồn chồn trong bụng” khi lo lắng, hay cảm thấy vui vẻ, thư thái sau một bữa ăn ngon chưa? Đó chính là biểu hiện của trục não-ruột – một mạng lưới giao tiếp hai chiều phức tạp kết nối hệ thần kinh trung ương (não bộ) và hệ thần kinh ruột. Hệ vi sinh vật đóng vai trò là người điều phối chính trên trục giao tiếp này thông qua nhiều con đường:

1. Đường Thần kinh (The Neurological Pathway): Dây thần kinh phế vị (vagus nerve) hoạt động như một “đường cao tốc” truyền thông tin trực tiếp giữa não và ruột. Đáng chú ý, hệ vi sinh vật có khả năng sản xuất nhiều chất dẫn truyền thần kinh quan trọng. Khoảng 95% lượng serotonin của cơ thể – “hormone hạnh phúc” giúp điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ và tiêu hóa – được sản xuất tại ruột. Chúng cũng tạo ra GABA (giúp giảm lo âu, tạo cảm giác thư giãn) và dopamine (liên quan đến động lực và sự hài lòng).

2. Đường Nội tiết (The Endocrine Pathway): Hệ vi sinh vật ảnh hưởng đến trục dưới đồi-tuyến yên-thượng thận (HPA), hệ thống phản ứng với stress của cơ thể. Khi bạn căng thẳng, cơ thể giải phóng cortisol, một loại hormone có thể gây hại cho hàng rào ruột và làm mất cân bằng hệ vi sinh vật. Ngược lại, một đường ruột bị rối loạn có thể gửi tín hiệu gây viêm lên não, duy trì và làm trầm trọng thêm phản ứng stress. Ngoài ra, vi khuẩn đường ruột còn điều chỉnh các hormone kiểm soát sự thèm ăn: ghrelin (hormone “báo đói”) và leptin (hormone “báo no”).

3. Đường Miễn dịch (The Immune Pathway): Các sản phẩm chuyển hóa của vi khuẩn, chẳng hạn như các axit béo chuỗi ngắn (SCFAs), có thể đi vào máu và vượt qua hàng rào máu não. Tại đây, chúng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng não, giảm viêm và điều chỉnh tâm trạng.

Sự tương tác phức tạp này tạo ra một vòng luẩn quẩn giữa stress, chế độ ăn và cân nặng. Hãy hình dung: Một người bị stress tâm lý, trục HPA được kích hoạt, cortisol tăng cao. Mức cortisol cao này làm tăng cảm giác thèm các loại “thực phẩm an ủi” giàu chất béo và đường. Chế độ ăn này lại gây hại cho đường ruột, làm giảm vi khuẩn có lợi và thúc đẩy tình trạng loạn khuẩn. Một hệ vi sinh vật mất cân bằng sẽ làm suy giảm khả năng điều chỉnh đường huyết, lưu trữ chất béo, và làm rối loạn các hormone báo đói/no, dẫn đến việc ăn nhiều hơn và tăng cân. Cuối cùng, đường ruột không khỏe mạnh lại gửi các tín hiệu gây viêm và stress ngược trở lại não, có thể làm tâm trạng tồi tệ hơn và gia tăng lo âu. Vòng luẩn quẩn này cho thấy việc phá vỡ nó đòi hỏi một cách tiếp cận kép: vừa phải quản lý stress, vừa phải chủ động cải thiện sức khỏe đường ruột.

Những dấu hiệu cho thấy “bộ não thứ hai” của bạn đang gặp vấn đề

Làm thế nào để biết hệ vi sinh vật của bạn đang cần được quan tâm? Cơ thể thường gửi đi những tín hiệu cảnh báo khá rõ ràng. Dưới đây là danh sách các dấu hiệu phổ biến cho thấy đường ruột của bạn có thể đang không khỏe mạnh:

• Rối loạn tiêu hóa: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, táo bón, tiêu chảy, và đau bụng thường xuyên có thể là biểu hiện của hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc tình trạng loạn khuẩn đường ruột.
• Thay đổi cân nặng không chủ ý: Tăng hoặc giảm cân mà không có sự thay đổi trong chế độ ăn uống hay luyện tập có thể là một dấu hiệu. Một hệ vi sinh vật mất cân bằng có thể làm suy giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng, điều chỉnh đường huyết và lưu trữ chất béo của cơ thể.
• Mệt mỏi và Rối loạn giấc ngủ: Nghiên cứu cho thấy sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột có liên quan đến giấc ngủ chập chờn, thời gian ngủ ngắn và có thể dẫn đến hội chứng mệt mỏi kinh niên. Điều này có thể do sự gián đoạn trong việc sản xuất serotonin.
• Kích ứng da: Các tình trạng da như vẩy nến, chàm (eczema), hoặc mụn trứng cá có thể liên quan đến tình trạng viêm toàn thân bắt nguồn từ đường ruột. “Trục ruột-da” cho thấy sức khỏe của hệ vi sinh vật có thể biểu hiện ra bên ngoài làn da của bạn.
• Thèm đồ ngọt dữ dội: Một chế độ ăn nhiều đường và thực phẩm chế biến sẵn có thể làm giảm số lượng vi khuẩn tốt và nuôi dưỡng sự phát triển của các loại nấm men và vi khuẩn có hại. Những vi khuẩn “xấu” này lại phát triển mạnh nhờ đường, tạo ra một vòng luẩn quẩn khiến bạn liên tục thèm đồ ngọt.
• Các vấn đề về tâm trạng: Lo lắng, trầm cảm và các vấn đề về tâm trạng khác có thể liên quan đến tình trạng viêm và các tín hiệu bất thường được gửi từ ruột đến não. Sự mất cân bằng vi khuẩn có thể là một yếu tố góp phần gây ra các rối loạn này.

Nuôi dưỡng hệ vi sinh vật: Chìa khóa cho sức khỏe toàn diện

May mắn thay, chúng ta có thể tác động tích cực đến hệ vi sinh vật của mình. Việc nuôi dưỡng “bộ não thứ hai” này không quá phức tạp và bắt đầu từ những thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống hàng ngày.

Chế độ ăn “thân thiện” với đường ruột: Probiotics và Prebiotics

Đây là hai khái niệm quan trọng nhất khi nói về chế độ ăn cho sức khỏe đường ruột.

• Probiotics (Lợi khuẩn): Đây là những vi sinh vật sống có lợi. Khi chúng ta ăn các thực phẩm chứa probiotics, chúng ta đang trực tiếp bổ sung “binh lính” cho đội quân vi khuẩn tốt trong ruột, giúp tăng cường sự đa dạng và sức mạnh của chúng.
• Prebiotics (Chất xơ hòa tan): Đây là những loại chất xơ đặc biệt mà cơ thể chúng ta không thể tiêu hóa. Thay vào đó, chúng trở thành “thức ăn” cho các lợi khuẩn (probiotics) đã có sẵn trong ruột, giúp chúng sinh sôi và phát triển mạnh mẽ.

Để giúp bạn đọc dễ dàng lựa chọn thực phẩm tốt cho sức khỏe, người biên tập Những điều thú vị chấm com đã tổng hợp thông tin này từ các nghiên cứu khoa học uy tín nhất vào bảng dưới đây.

Không chỉ là ăn uống: Tầm quan trọng của lối sống

Chế độ ăn là nền tảng, nhưng một lối sống lành mạnh toàn diện mới là yếu tố quyết định để duy trì một hệ vi sinh vật khỏe mạnh.

• Quản lý Stress: Căng thẳng mãn tính là một trong những kẻ thù lớn nhất của đường ruột. Cortisol được giải phóng khi stress có thể làm tăng tính thấm của hàng rào ruột và tiêu diệt các lợi khuẩn. Các kỹ thuật đơn giản như thiền định, đi bộ trong thiên nhiên, tập yoga, hít thở sâu, hoặc đơn giản là dành thời gian cho bạn bè và gia đình có thể tạo ra sự khác biệt lớn.
• Ưu tiên Giấc ngủ: Giấc ngủ chất lượng là thời gian để cơ thể, bao gồm cả đường ruột, sửa chữa và phục hồi. Việc thiếu ngủ hoặc có chất lượng giấc ngủ kém có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự đa dạng của hệ vi sinh vật. Ngược lại, một đường ruột không khỏe cũng có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ, tạo thành một vòng luẩn quẩn khác.
• Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất không chỉ tốt cho tim mạch và cơ bắp. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục thường xuyên, ngay cả chỉ là đi bộ, cũng làm tăng sự đa dạng của vi khuẩn đường ruột, một tác động độc lập với chế độ ăn uống. Các vận động viên thường có hệ vi sinh vật đa dạng và khỏe mạnh hơn so với những người ít vận động.
• Uống đủ nước: Nước rất cần thiết để duy trì lớp màng nhầy bảo vệ niêm mạc ruột và hỗ trợ quá trình tiêu hóa chất xơ. Uống đủ nước cũng có thể liên quan đến việc tăng cường sự đa dạng của vi khuẩn.

Việc xây dựng một lối sống khoa học là một hành trình. Hãy tiếp tục khám phá các chủ đề chuyên sâu về sức khỏe và khoa học đời sống tại nhungdieuthuvi.com để trang bị cho mình những kiến thức toàn diện nhất.

Kết luận: Hành động ngay hôm nay vì một cơ thể khỏe mạnh hơn

Hệ vi sinh vật đường ruột không còn là một khái niệm xa lạ mà đã trở thành trung tâm của y học hiện đại. Chúng không chỉ đơn thuần là một phần của hệ tiêu hóa mà thực sự là một trung tâm điều khiển sức khỏe toàn diện, tác động đến mọi thứ từ hệ miễn dịch, cân nặng cho đến tâm trạng và sức khỏe tinh thần. Việc chăm sóc “bộ não thứ hai” này không phải là một xu hướng nhất thời, mà là một trong những khoản đầu tư thông minh và quan trọng nhất cho sức khỏe lâu dài và chất lượng cuộc sống của bạn.

Để biến những kiến thức khoa học này thành hành động cụ thể, dưới đây là hai khuyến nghị thực tiễn bạn có thể bắt đầu ngay hôm nay để khỏe mạnh hơn và sống khoa học hơn:

1. Ưu tiên sự đa dạng trong chế độ ăn: Thay vì chỉ tập trung ăn một vài loại thực phẩm “tốt”, hãy đặt mục tiêu ăn “đa dạng”. Mỗi tuần, hãy thử thêm vào chế độ ăn của bạn ít nhất 1-2 loại rau, củ, quả, hoặc các loại đậu mới mà bạn chưa từng ăn. Một mục tiêu lý tưởng được các chuyên gia khuyến nghị là tiêu thụ ít nhất 30 loại thực vật khác nhau mỗi tuần. Điều này sẽ cung cấp nguồn “thức ăn” phong phú cho nhiều chủng lợi khuẩn khác nhau, từ đó xây dựng một hệ vi sinh vật đa dạng và kiên cường.
2. Xây dựng “Lá chắn chống Stress” cho đường ruột: Hãy nhận thức sâu sắc rằng stress tâm lý là kẻ thù trực tiếp của sức khỏe đường ruột. Hãy chọn một hoạt động giảm stress mà bạn thực sự yêu thích và có thể duy trì (ví dụ: đi bộ nhanh 20 phút mỗi ngày, nghe một bản nhạc không lời, thực hành 5 phút hít thở sâu trước khi ngủ) và biến nó thành một thói quen không thể thiếu, giống như việc đánh răng mỗi ngày. Đây là hành động trực tiếp bảo vệ hệ vi sinh vật của bạn khỏi tác động tàn phá của hormone cortisol.

Nguồn trích dẫn:

1. Human nutrition, the gut microbiome and the immune system – PubMed, accessed July 2, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21677749/
2. Những điều cần biết về hệ vi sinh vật đường ruột, accessed July 2, 2025, https://suckhoedoisong.vn/nhung-dieu-can-biet-ve-he-vi-sinh-vat-duong-ruot-169220427225320793.htm
3. How much weight/volume do microbes occupy within the human body?, accessed July 2, 2025, https://biology.stackexchange.com/questions/5395/how-much-weight-volume-do-microbes-occupy-within-the-human-body
4. Popular misconceptions of the microbiome busted – Gut Microbiota for Health, accessed July 2, 2025, https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/popular-misconceptions-of-the-microbiome-busted/
5. Overall mass of bacteria in the body – Human Homo sapiens – BNID 113003, accessed July 2, 2025, https://bionumbers.hms.harvard.edu/bionumber.aspx?s=n&v=9&id=113003
6. The Human Gut Microbiome – A Potential Controller of Wellness and Disease – Frontiers, accessed July 2, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/microbiology/articles/10.3389/fmicb.2018.01835/full
7. The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System …, accessed July 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8001875/
8. Gut microbiota: Definition, importance, and medical uses – MedicalNewsToday, accessed July 2, 2025, https://www.medicalnewstoday.com/articles/307998
9. The role of gut microbiota in immune homeostasis and autoimmunity – PMC, accessed July 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3337124/
10. 4 Ways to Improve Gut Health & Reduce Inflammation – National Gaucher Foundation, accessed July 2, 2025, https://www.gaucherdisease.org/blog/4-ways-to-improve-gut-health-naturally/
11. How Does Your Gut Microbiome Impact Your Overall Health?, accessed July 2, 2025, https://www.healthline.com/nutrition/gut-microbiome-and-health
12. Gut bacteria diversity improves with exercise, study shows – MedicalNewsToday, accessed July 2, 2025, https://www.medicalnewstoday.com/articles/277960
13. Gut bacteria diversity linked to body weight, athletes show healthier profiles – News-Medical, accessed July 2, 2025, https://www.news-medical.net/news/20240229/Gut-bacteria-diversity-linked-to-body-weight-athletes-show-healthier-profiles.aspx
14. The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System in the Context of Infectious Diseases throughout Life and the Role of Nutrition in Optimizing Treatment Strategies – PubMed, accessed July 2, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33803407/
15. Loạn khuẩn đường ruột là gì? Nguyên nhân gây bệnh, phương pháp điều trị và nguyên tắc phòng ngừa – Long Châu, accessed July 2, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/benh/loan-khuan-duong-ruot-123.html
16. Trẻ bị loạn khuẩn đường ruột bao lâu thì khỏi?| BS Phạm Lan Hương, BV Vinmec Times City – YouTube, accessed July 2, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=Cr1Wo2QkZUc
17. Exploring the role of gut microbiome in autoimmune diseases: A comprehensive review, accessed July 2, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39384149/
18. Gut microbiota-derived metabolites in the regulation of host immune responses and immune-related inflammatory diseases – PubMed, accessed July 2, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33707689/
19. Obesity: What It Is, Classes, Symptoms, Causes – Cleveland Clinic, accessed July 2, 2025, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/11209-weight-control-and-obesity
20. How to Improve and Reset Gut Health – Healthline, accessed July 2, 2025, https://www.healthline.com/health/gut-health
21. The Gut-Brain Axis: Influence of Microbiota on Mood and Mental …, accessed July 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6469458/
22. What is the gut-brain connection? – HelpGuide.org, accessed July 2, 2025, https://www.helpguide.org/wellness/nutrition/gut-brain-connection
23. Tầm quan trọng của sức khỏe đường ruột – Pharmacity, accessed July 2, 2025, https://www.pharmacity.vn/tam-quan-trong-cua-suc-khoe-duong-ruot.htm
24. 10 Natural Ways to Balance Your Hormones – Healthline, accessed July 2, 2025, https://www.healthline.com/nutrition/balance-hormones
25. Gut health | Better Health Channel, accessed July 2, 2025, https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/gut-health
26. VIDEO: What’s the Scientific Link Between Your Gut and Brain? – Healthline, accessed July 2, 2025, https://www.healthline.com/health/video/whats-the-scientific-link-between-your-gut-and-brain
27. 12 Foods to Improve Your Gut Health Overnight – EatingWell, accessed July 2, 2025, https://www.eatingwell.com/article/8021156/foods-to-improve-gut-health-overnight/
28. Probiotics and prebiotics: What you should know – Mayo Clinic, accessed July 2, 2025, https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/expert-answers/probiotics/faq-20058065
29. Probiotics: What They Are, Benefits & Side Effects – Cleveland Clinic, accessed July 2, 2025, https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14598-probiotics
30. 10 Probiotic Foods for a Healthier Gut, accessed July 2, 2025, https://www.health.com/probiotic-food-11744223
31. Scientists identify top food sources of prebiotics for better digestion – News-Medical, accessed July 2, 2025, https://www.news-medical.net/news/20250320/Scientists-identify-top-food-sources-of-prebiotics-for-better-digestion.aspx
32. 6 foods that can help you poop and relieve constipation – MedicalNewsToday, accessed July 2, 2025, https://www.medicalnewstoday.com/articles/322382
33. 7 liệu pháp giúp tiêu hóa tốt, tăng cường sức khỏe đường ruột, accessed July 2, 2025, https://suckhoedoisong.vn/7-lieu-phap-giup-tieu-hoa-tot-tang-cuong-suc-khoe-duong-ruot-169250226133139673.htm

Bình luận bằng Facebook

comments