Ép Tim Cứu Mạng: Hướng Dẫn Toàn Diện về CPR và AED Mà Ai Cũng Có Thể Thực Hiện
| Bài viết được tổng hợp và phân tích chuyên sâu bởi đội ngũ chuyên gia của Những Điều Thú Vị, dựa trên các hướng dẫn y khoa quốc tế. Tuy nhiên, thông tin này chỉ mang tính chất tham khảo, giáo dục và không thay thế cho chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Hãy cân nhắc khi sử dụng lại thông tin từ bài viết này. |
Phần 1: Những Phút Giây Sống Còn: Tại Sao Bạn Là Mắt Xích Đầu Tiên trong Chuỗi Sinh Tồn
Phần giới thiệu này thiết lập tính cấp bách và tầm quan trọng của sự can thiệp từ người chứng kiến. Nó không chỉ định nghĩa các thuật ngữ mà còn tạo ra một nền tảng cảm xúc và logic vững chắc về lý do tại sao người đọc phải học những kỹ năng này. Nó định vị người đọc không phải là một người quan sát thụ động mà là một người ứng cứu đầu tiên tiềm năng.
1.1. Khoảnh Khắc Trái Tim Ngừng Đập: Hiểu về Ngừng Tuần Hoàn Đột Ngột (SCA)
Ngừng tuần hoàn đột ngột (Sudden Cardiac Arrest – SCA) là một trong những tình huống y tế khẩn cấp nghiêm trọng nhất. Điều quan trọng cần hiểu là SCA là một sự cố về “điện” của tim, khác với một cơn “nhồi máu cơ tim” (vốn là một vấn đề về “đường ống” – tức tắc nghẽn mạch máu).1 Trong một cơn SCA, hệ thống điện của tim gặp trục trặc, khiến tim rung lên một cách hỗn loạn và vô ích (gọi là rung thất) thay vì co bóp để bơm máu. Khi đó, dòng máu mang oxy đến não và các cơ quan quan trọng khác sẽ ngừng lại.1
Một sự thật đáng báo động là ngừng tuần hoàn đột ngột có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu và vào bất kỳ lúc nào, ngay cả với những người khỏe mạnh và không có tiền sử bệnh tim.1 Điều này xóa tan lầm tưởng rằng nó chỉ ảnh hưởng đến người già hoặc người có bệnh nền, làm cho chủ đề này trở nên liên quan đến tất cả mọi người.
Thời gian là yếu tố quyết định sự sống còn. Mỗi phút trôi qua mà không được thực hiện Hồi sức tim phổi (CPR), cơ hội sống sót của nạn nhân giảm đi khoảng 10%.3 Con số thống kê rõ ràng này tạo ra một cảm giác cấp bách mạnh mẽ, nhấn mạnh rằng hành động ngay lập tức của người chứng kiến không chỉ là hữu ích—mà còn là thiết yếu.
1.2. Chuỗi Sinh Tồn: Một Kế Hoạch Đã Được Chứng Minh Để Cứu Sống Con Người
Để đối phó với SCA, các tổ chức y tế hàng đầu thế giới đã phát triển một khuôn khổ dựa trên bằng chứng được gọi là “Chuỗi Sinh Tồn”.4 Hãy hình dung đây là một chuỗi gồm nhiều mắt xích; sức mạnh của toàn bộ chuỗi phụ thuộc vào việc mỗi mắt xích được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Nếu một mắt xích bị yếu hoặc bị gãy, cơ hội sống sót của nạn nhân sẽ giảm đi đáng kể.
Các mắt xích trong Chuỗi Sinh Tồn ngoài bệnh viện bao gồm 4:
- Nhận biết Ngừng Tuần Hoàn và Kích hoạt Hệ thống Cấp cứu: Nhận ra tình trạng khẩn cấp và gọi ngay 115 (số cấp cứu tại Việt Nam).
- CPR Chất lượng cao Sớm: Bắt đầu ép tim ngay lập tức để duy trì dòng máu đến não.
- Khử rung tim Nhanh chóng: Sử dụng Máy khử rung tim tự động bên ngoài (AED) để “khởi động lại” trái tim.
- Hồi sức Nâng cao: Sự can thiệp của các nhân viên y tế cấp cứu (EMS) với các thiết bị và thuốc chuyên dụng.6
- Chăm sóc Sau Ngừng Tuần hoàn: Điều trị chuyên sâu tại bệnh viện để ổn định tình trạng của bệnh nhân và giải quyết nguyên nhân gốc rễ.
- Phục hồi: Một mắt xích mới được bổ sung, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ phục hồi thể chất, nhận thức và tinh thần cho cả nạn nhân và người cứu hộ sau sự kiện.5
Bạn, người đọc, chính là mắt xích đầu tiên và quan trọng nhất trong chuỗi này. Hành động của bạn trong vài phút đầu tiên có thể nhân đôi hoặc thậm chí nhân ba cơ hội sống sót cho nạn nhân.3
1.3. Trách Nhiệm Đầu Tiên Của Bạn: Quy Trình DRSABC Để Phản Ứng An Toàn và Hiệu Quả
Trước khi lao vào giúp đỡ, một người cứu hộ phải tuân theo một phương pháp tiếp cận có hệ thống để đảm bảo an toàn và đánh giá chính xác tình hình. Quy trình này, được biết đến với tên gọi DRSABC (hoặc DRSCAB), là bước đầu tiên mang tính phổ quát.8
D – Danger (Nguy hiểm): Đánh giá hiện trường. Có bất kỳ mối nguy hiểm nào cho chính bạn, nạn nhân, hoặc những người xung quanh không (ví dụ: giao thông, dây điện hở, nước)? An toàn của bạn là trên hết.8 Không thể giúp người khác nếu bạn cũng trở thành một nạn nhân.
R – Response (Phản ứng): Kiểm tra ý thức của nạn nhân. Lắc nhẹ vai nạn nhân và gọi to: “Anh/chị ơi, có sao không?”.10 Quan sát xem họ có phản ứng, cử động hay mở mắt không.
S – Send for Help (Gọi Trợ giúp): Nếu không có phản ứng, hãy gọi trợ giúp ngay lập tức. Hô to cho người gần đó: “Gọi cấp cứu 115 và tìm máy AED!”. Nếu chỉ có một mình, hãy sử dụng điện thoại di động của bạn, bật loa ngoài để gọi 115, đặt điện thoại bên cạnh và bắt đầu các bước tiếp theo. Việc kích hoạt hệ thống cấp cứu sớm là cực kỳ quan trọng.9
A – Airway (Đường thở): Khai thông đường thở cho nạn nhân. Đặt một tay lên trán và các ngón của tay kia dưới cằm, sau đó nhẹ nhàng ngửa đầu nạn nhân ra sau. Động tác này được gọi là thủ thuật “ngửa đầu – nâng cằm” và nó giúp lưỡi không bị tụt xuống chặn đường thở.7 Nhìn vào miệng để kiểm tra xem có dị vật nào có thể nhìn thấy và dễ dàng lấy ra không.10
B – Breathing (Hô hấp): Kiểm tra xem nạn nhân có thở bình thường không trong vòng không quá 10 giây. Áp tai gần miệng và mũi nạn nhân, mắt nhìn về phía ngực: NHÌN xem lồng ngực có di động không, NGHE tiếng thở, và CẢM NHẬN hơi thở trên má của bạn.9
Lưu ý cực kỳ quan trọng: Những hơi thở ngáp, hổn hển hoặc không đều (gọi là thở ngáp cá – agonal breaths) KHÔNG PHẢI là thở bình thường. Đây là một dấu hiệu của ngừng tim. Nếu nạn nhân không thở hoặc chỉ thở ngáp cá, hãy hành động ngay lập tức.3
C – Compressions (Ép tim): Nếu nạn nhân không phản ứng và không thở bình thường, hãy bắt đầu ép tim ngay lập tức. Theo hướng dẫn hiện đại cho người cứu hộ không chuyên, việc kiểm tra mạch không còn được khuyến khích vì nó tốn thời gian quý báu và thường không chính xác đối với người không có kinh nghiệm.3 Chữ “C” giờ đây có nghĩa là bắt đầu
Ép tim (Compressions).
Phần 2: Kỹ Năng Cốt Lõi: Thực Hiện CPR Chất Lượng Cao Cho Người Lớn
Phần này là “hướng dẫn thực hành” cốt lõi của bài viết. Nó sẽ phân tích các động tác của CPR thành các thành phần dễ tiếp thu, giải thích lý do “tại sao” đằng sau mỗi hành động để cải thiện sự hiểu biết và khả năng ghi nhớ.
2.1. Ép Tim Trước Tiên: Sự Thay Đổi Từ A-B-C Sang C-A-B
Các hướng dẫn CPR trước đây tuân theo trình tự A-B-C (Airway, Breathing, Chest compression – Đường thở, Thổi ngạt, Ép tim). Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh rằng việc trì hoãn ép tim để khai thông đường thở và thổi ngạt sẽ làm lãng phí những giây phút quan trọng. Quy trình hiện tại, theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và các tổ chức quốc tế, là C-A-B (Compressions, Airway, Breathing – Ép tim, Đường thở, Thổi ngạt).15
Lý do cho sự thay đổi này rất rõ ràng: khi một người bị ngừng tim đột ngột, trong máu của họ vẫn còn một lượng oxy đủ dùng trong vài phút. Vấn đề cấp bách nhất là phải đưa lượng máu giàu oxy đó lên não và các cơ quan quan trọng. Ép tim thực hiện nhiệm vụ này. Mỗi lần tạm dừng ép tim, áp lực tưới máu đến não giảm về không, và phải mất nhiều nhịp ép tim nữa để xây dựng lại áp lực đó. Do đó, việc bắt đầu ép tim ngay lập tức và giảm thiểu gián đoạn là ưu tiên hàng đầu.4
2.2. Nắm Vững Kỹ Thuật Ép Tim Chất Lượng Cao: Ép Mạnh và Nhanh
Hiệu quả của CPR không chỉ nằm ở việc thực hiện các bước, mà còn ở chất lượng của những bước đó. Các thông số cụ thể về vị trí, tư thế, độ sâu, tốc độ và sự đàn hồi của lồng ngực là cực kỳ quan trọng.
- Vị trí đặt tay: Đặt gót của một bàn tay vào giữa lồng ngực của nạn nhân, trên nửa dưới của xương ức. Đặt bàn tay còn lại lên trên và đan các ngón tay vào nhau. Giữ cho các ngón tay không tì lên xương sườn của nạn nhân.7
- Tư thế cơ thể: Quỳ xuống bên cạnh nạn nhân. Đặt vai của bạn thẳng ngay trên hai bàn tay, cánh tay duỗi thẳng và khuỷu tay khóa lại. Sử dụng trọng lượng của phần trên cơ thể để ép xuống, không chỉ dùng sức của cánh tay.7
- Độ sâu: Ép thẳng xuống lồng ngực của nạn nhân một độ sâu ít nhất là 5 cm (2 inches), nhưng không quá 6 cm (2.4 inches).7 Độ sâu này là cần thiết để có thể bóp quả tim một cách hiệu quả giữa xương ức và cột sống.
- Tốc độ: Ép với tốc độ từ 100 đến 120 lần mỗi phút.7
- Mẹo ghi nhớ “Wow”: Để dễ dàng ghi nhớ tốc độ này trong một tình huống căng thẳng, hãy nghĩ đến nhịp điệu của bài hát “Stayin’ Alive” của ban nhạc Bee Gees. Nhịp điệu của bài hát này nằm chính xác trong khoảng 100-120 nhịp/phút, biến nó thành một công cụ ghi nhớ cực kỳ hiệu quả đã được khoa học chứng minh.3
- Để lồng ngực nở hoàn toàn (Chest Recoil): Sau mỗi lần ép, hãy nhấc hoàn toàn sức nặng của bạn ra khỏi lồng ngực để nó có thể nở trở lại vị trí bình thường. Không được tì tay lên ngực giữa các lần ép. Việc này cho phép tim được đổ đầy máu trở lại trước nhịp ép tiếp theo.4
2.3. CPR Chỉ Dùng Tay (Hands-Only CPR): Kỹ Thuật Đơn Giản, Mạnh Mẽ Cho Người Chứng Kiến
Đối với một thanh thiếu niên hoặc người lớn đột ngột gục ngã, CPR chỉ dùng tay (liên tục ép tim mà không thổi ngạt) đã được chứng minh là có hiệu quả tương đương với CPR thông thường trong vài phút đầu tiên.3
Kỹ thuật này được phát triển và quảng bá rộng rãi vì nó loại bỏ một trong những rào cản lớn nhất khiến người ngoài cuộc do dự hành động: sự e ngại hoặc không được đào tạo về thổi ngạt miệng-qua-miệng.3 Thông điệp rất đơn giản và mạnh mẽ, bất kỳ ai cũng có thể nhớ và thực hiện:
- Gọi 115 (hoặc nhờ người khác gọi).
- Ép mạnh và nhanh vào giữa lồng ngực cho đến khi nhân viên y tế đến.
Khi một người lớn bị ngừng tim đột ngột, máu của họ vẫn còn đầy oxy. Ưu tiên hàng đầu là lưu thông lượng oxy đó lên não, và việc ép tim liên tục thực hiện chính xác điều đó.
2.4. Thêm Hơi Thở: Chu Kỳ 30:2 Cho Người Cứu Hộ Đã Được Huấn Luyện
Mặc dù CPR chỉ dùng tay là một lựa chọn tuyệt vời, CPR thông thường (kết hợp ép tim và thổi ngạt) vẫn là tiêu chuẩn vàng cho những người cứu hộ đã được huấn luyện. Nó đặc biệt quan trọng trong các trường hợp nạn nhân bị ngừng tim do các vấn đề hô hấp như đuối nước, ngạt thở, hoặc đối với tất cả các trường hợp ở trẻ em và trẻ sơ sinh.3
- Chu kỳ: Thực hiện 30 lần ép tim chất lượng cao, sau đó thổi ngạt 2 lần.7
- Kỹ thuật thổi ngạt:
- Sau 30 lần ép tim, nhanh chóng khai thông đường thở bằng thủ thuật ngửa đầu – nâng cằm.11
- Bóp chặt mũi của nạn nhân.11
- Hít một hơi thở bình thường (không cần hít quá sâu), áp kín miệng của bạn vào miệng nạn nhân.11
- Thổi một hơi kéo dài khoảng 1 giây, đồng thời quan sát xem lồng ngực của nạn nhân có phồng lên không. Đây là dấu hiệu cho thấy không khí đã vào phổi.9
- Nếu lồng ngực phồng lên, hãy để không khí thoát ra rồi thổi hơi thứ hai. Nếu lồng ngực không phồng lên, hãy nhanh chóng điều chỉnh lại tư thế ngửa đầu và thử lại một lần nữa trước khi quay lại ép tim.12
- Ngay lập tức quay trở lại ép tim. Toàn bộ quá trình thổi ngạt 2 hơi không nên làm gián đoạn việc ép tim quá 10 giây.12
Phần 3: Yếu Tố Thay Đổi Cuộc Chơi: Hướng Dẫn Từng Bước Sử Dụng Máy AED
Phần này sẽ giải mã máy AED, trình bày nó như một công cụ đơn giản, an toàn và cứu mạng mà bất kỳ ai cũng có thể sử dụng bằng cách làm theo hướng dẫn bằng giọng nói của nó.
3.1. Máy AED Là Gì và Nó Hoạt Động Như Thế Nào?
AED (Automated External Defibrillator – Máy khử rung tim tự động bên ngoài) là một thiết bị y tế điện tử cầm tay, có khả năng tự động chẩn đoán các rối loạn nhịp tim gây nguy hiểm đến tính mạng và có thể cung cấp một cú sốc điện để khôi phục lại nhịp tim bình thường.1
Điều quan trọng là phải làm rõ một sự khác biệt cốt lõi: CPR là máy bơm thủ công, AED là bộ khởi động lại điện. CPR không khởi động lại trái tim; nó chỉ đơn thuần là bóp tim bằng tay để đẩy máu đi nuôi cơ thể, đặc biệt là não, nhằm “câu giờ” cho đến khi có thể khắc phục được vấn đề gốc rễ. AED mới chính là công cụ có thể sửa chữa sự cố “chập điện” của tim (rung thất) bằng một cú sốc điện được kiểm soát.2 Sự kết hợp giữa CPR chất lượng cao và khử rung tim sớm bằng AED làm tăng đáng kể tỷ lệ sống sót.
AED được thiết kế đặc biệt để những người không có chuyên môn y tế cũng có thể sử dụng. Chúng có các hướng dẫn bằng giọng nói và hình ảnh rõ ràng, bình tĩnh, dẫn dắt người dùng qua từng bước một.1
3.2. Các Bước Vận Hành AED Phổ Biến: Chỉ Cần Bật Máy và Nghe Theo Hướng Dẫn
Mặc dù có nhiều nhà sản xuất khác nhau, hầu hết các máy AED đều tuân theo một quy trình vận hành cơ bản giống nhau.
- BẬT NGUỒN MÁY AED: Đây luôn là bước đầu tiên. Mở nắp hộp và nhấn nút nguồn (thường có màu xanh lá cây hoặc được đánh dấu rõ ràng).21 Trong khi một người đang chuẩn bị máy AED, người còn lại nên tiếp tục thực hiện CPR không gián đoạn.1
- DÁN CÁC MIẾNG ĐIỆN CỰC LÊN NGỰC TRẦN CỦA NẠN NHÂN:
- Cởi hoặc dùng kéo cắt bỏ quần áo trên ngực nạn nhân. Nếu ngực bị ướt hoặc đổ mồ hôi, hãy nhanh chóng lau khô.1
- Xé bao bì và bóc lớp màng bảo vệ khỏi các miếng điện cực. Dán chúng vào các vị trí được chỉ định trên hình vẽ minh họa ngay trên miếng điện cực.21
- Vị trí dán tiêu chuẩn: Một miếng ở phía trên bên phải của ngực, ngay dưới xương đòn. Miếng còn lại ở phía dưới bên trái của ngực, bên dưới nách vài cm.21
- CẮM GIẮC NỐI (nếu cần): Một số máy AED có dây điện cực được cắm sẵn, một số khác yêu cầu bạn cắm đầu cáp vào cổng kết nối trên máy.21
- ĐỂ MÁY AED PHÂN TÍCH: Máy sẽ phát ra thông báo bằng giọng nói, ví dụ như “Đang phân tích nhịp tim. Không chạm vào người nạn nhân.” Tại thời điểm này, TUYỆT ĐỐI KHÔNG AI ĐƯỢC CHẠM VÀO NẠN NHÂN. Hô to “LÙI RA!” để cảnh báo mọi người xung quanh.21
- THỰC HIỆN SỐC ĐIỆN (nếu máy chỉ định):
- Nếu cần sốc điện, máy sẽ tự động sạc và thông báo “Cần sốc điện. Đang sạc.” Nút sốc điện (thường có biểu tượng tia sét và nhấp nháy màu cam) sẽ sáng lên.
- Một lần nữa, hãy đảm bảo không ai chạm vào nạn nhân. Hô to “LÙI RA!” một lần nữa trước khi nhấn nút sốc.21
- Nhấn nút sốc điện. Cơ thể nạn nhân có thể sẽ co giật.
- TIẾP TỤC CPR NGAY LẬP TỨC: Ngay sau khi cú sốc được thực hiện (hoặc nếu máy thông báo “Không cần sốc điện”), hãy bắt đầu ép tim trở lại ngay lập tức. Đừng chờ đợi hay kiểm tra mạch. Máy AED sẽ tự động phân tích lại sau mỗi 2 phút.21 Tiếp tục CPR và làm theo hướng dẫn của máy cho đến khi nhân viên y tế đến và tiếp quản.
3.3. Bảng Xử Lý Sự Cố và Các Tình Huống Đặc Biệt Khi Sử Dụng AED
Trong một tình huống khẩn cấp đầy căng thẳng, người cứu hộ cần có câu trả lời nhanh chóng và rõ ràng cho các vấn đề không mong muốn. Bảng dưới đây cung cấp giải pháp cho các tình huống phổ biến, giúp người cứu hộ hành động quyết đoán và không chậm trễ.
| Tình huống | Vấn đề | Giải pháp | Nguồn tham khảo |
| Nước/Mồ hôi | Nạn nhân đang ở trong vũng nước hoặc ngực bị ướt. | Di chuyển nạn nhân ra khỏi vũng nước. Nhanh chóng lau khô vùng ngực trước khi dán điện cực. Nước dẫn điện và có thể gây bỏng hoặc làm cú sốc không hiệu quả. | 1 |
| Lông ngực rậm | Lông ngực quá nhiều khiến điện cực không dính chắc vào da. | Nếu bộ dụng cụ AED có dao cạo, hãy nhanh chóng cạo vùng dán điện cực. Nếu không, hãy ấn mạnh các miếng điện cực xuống. Nếu máy vẫn báo “Kiểm tra điện cực”, hãy giật mạnh bộ điện cực đầu tiên ra (cách này có thể loại bỏ đủ lông) và dán một bộ mới. | 1 |
| Máy tạo nhịp/Máy khử rung cấy ghép (ICD) | Có một khối cứng có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy dưới da ở vùng ngực. | Không dán miếng điện cực AED trực tiếp lên trên thiết bị cấy ghép. Hãy dán miếng điện cực cách thiết bị đó ít nhất 2.5 cm (1 inch). Thiết bị cấy ghép có thể chặn cú sốc. | 23 |
| Miếng dán thuốc | Nạn nhân có miếng dán thuốc (ví dụ: nicotine, giảm đau) trên ngực. | Nếu có thể, hãy đeo găng tay, gỡ miếng dán ra và lau sạch khu vực đó trước khi dán điện cực AED. Miếng dán có thể chặn cú sốc và gây bỏng da. | 23 |
| Phụ nữ mang thai | Nạn nhân đang mang thai rõ ràng. | An toàn và được khuyến nghị sử dụng AED. Thực hiện CPR và dán điện cực như đối với bất kỳ người lớn nào khác. Cứu sống người mẹ là cách tốt nhất để cứu sống thai nhi. Có thể cần phải nhẹ nhàng di chuyển mô vú để dán điện cực đúng vị trí. | 23 |
| Trang sức/Áo ngực | Nạn nhân đang đeo vòng cổ kim loại hoặc áo ngực có gọng. | Vòng cổ nên được di chuyển ra khỏi đường đi của dòng điện. Không cần lãng phí thời gian để cởi áo ngực, nhưng hãy đảm bảo các miếng điện cực AED không chạm vào bất kỳ kim loại nào, kể cả gọng áo. | 1 |
Phần 4: Điều Chỉnh Kỹ Năng: CPR Cho Trẻ Em và Trẻ Sơ Sinh
Phần này nêu bật những khác biệt quan trọng trong CPR cho trẻ em. Nó sẽ được cấu trúc để làm cho những khác biệt này dễ nhớ, nhấn mạnh lý do “tại sao” đằng sau chúng.
4.1. Điểm Cốt Lõi: Tại Sao CPR Cho Trẻ Em Lại Khác?
Sự khác biệt cơ bản nhất giữa ngừng tim ở người lớn và trẻ em nằm ở nguyên nhân. Ở người lớn, ngừng tim thường là một vấn đề nguyên phát về tim (sự cố điện). Ngược lại, ở trẻ em và trẻ sơ sinh, ngừng tim thường là hậu quả thứ phát của một vấn đề về hô hấp (như ngạt thở, hen suyễn, đuối nước, hoặc nhiễm trùng nặng).14
Điều này có một ý nghĩa cực kỳ quan trọng: trẻ em thường bị cạn kiệt oxy trước khi tim ngừng đập. Do đó, việc cung cấp oxy bằng cách thổi ngạt là vô cùng quan trọng và thường được ưu tiên.
4.2. CPR Cho Trẻ Em (Từ 1 Tuổi Đến Tuổi Dậy Thì)
- Trình tự: Nếu bạn chứng kiến trẻ gục ngã, hãy làm theo trình tự của người lớn (gọi 115, sau đó bắt đầu CPR). Nếu bạn phát hiện trẻ đã bất tỉnh, hãy thực hiện 5 chu kỳ CPR (khoảng 2 phút) trước khi gọi 115 nếu bạn chỉ có một mình.16 Lý do là để cung cấp oxy ngay lập tức cho trẻ, vì nguyên nhân có thể là do hô hấp.
- Ép tim:
- Sử dụng một hoặc hai tay, tùy thuộc vào kích thước của trẻ, đặt ở nửa dưới của xương ức.14
- Ép xuống với độ sâu khoảng 5 cm (2 inches), tương đương với khoảng 1/3 độ dày của lồng ngực.9
- Tốc độ vẫn là 100-120 lần/phút.
- Thổi ngạt:
- Nếu trẻ không thở, hãy bắt đầu bằng 5 lần thổi ngạt cứu hộ ban đầu trước khi bắt đầu ép tim.9
- Tỷ lệ ép tim và thổi ngạt là 30:2 nếu có một người cứu hộ. Tỷ lệ này sẽ thay đổi thành 15:2 nếu có hai người cứu hộ.26 Việc thay đổi tỷ lệ này giúp cung cấp oxy cho trẻ thường xuyên hơn.
4.3. CPR Cho Trẻ Sơ Sinh (Dưới 1 Tuổi)
- Kiểm tra phản ứng: Thay vì lắc vai, hãy búng nhẹ vào lòng bàn chân của trẻ để kiểm tra phản ứng.
- Ép tim:
- Sử dụng hai ngón tay (ngón trỏ và ngón giữa) đặt ở giữa lồng ngực, ngay dưới đường nối hai núm vú.9
- Ép xuống với độ sâu khoảng 4 cm (1.5 inches), tương đương khoảng 1/3 độ dày của lồng ngực.9
- Tốc độ vẫn là 100-120 lần/phút.
- Thổi ngạt:
- Bắt đầu bằng 5 lần thổi ngạt cứu hộ ban đầu.9
- Nhẹ nhàng ngửa đầu trẻ đến vị trí trung tính (không ngửa quá xa như người lớn).
- Áp miệng của bạn trùm lên cả miệng và mũi của trẻ, sau đó thổi những hơi nhẹ nhàng (dùng lực từ má, không phải từ phổi), chỉ đủ để làm lồng ngực phồng lên.9
- Tỷ lệ là 30:2 cho một người cứu hộ và 15:2 cho hai người cứu hộ.26
Phần 5: Vượt Qua Sự Do Dự: Trả Lời Những Câu Hỏi Cấp Bách Nhất Của Bạn
Phần này trực tiếp giải quyết các rào cản tâm lý được xác định là một điểm cốt lõi. Nó sử dụng định dạng Hỏi & Đáp để có sự rõ ràng và trực tiếp, cung cấp sự trấn an dựa trên bằng chứng.
- Câu 1: “Tôi không phải bác sĩ. Lỡ tôi làm sai hoặc làm hại nạn nhân thì sao?”
- Trả lời: Bất kỳ nỗ lực thực hiện CPR nào cũng tốt hơn là không làm gì cả. Nguy cơ gây hại từ CPR là rất thấp so với sự chắc chắn về cái chết nếu không có ai can thiệp.3 Các hướng dẫn được thiết kế để đơn giản cho người không chuyên. Hành động của bạn chỉ có thể giúp đỡ. Như đội ngũ tại
nhungdieuthuvi.com nhấn mạnh, một mạng sống đang bị đe dọa, và sự do dự có thể phải trả giá đắt.
- Câu 2: “Liệu tôi có làm gãy xương sườn của họ không?”
- Trả lời: Có khả năng xương sườn có thể bị gãy trong quá trình ép tim chất lượng cao. Đây là một rủi ro đã được biết đến.14 Tuy nhiên, một chiếc xương sườn bị gãy có thể lành lại; một bộ não không có oxy trong vài phút thì không thể. Đừng để nỗi sợ này ngăn cản bạn. Nếu nghe thấy tiếng “rắc”, hãy kiểm tra lại vị trí đặt tay và tiếp tục ép tim.
- Câu 3: “Tôi lo ngại về việc thổi ngạt miệng-qua-miệng cho người lạ. Tôi có bắt buộc phải làm không?”
- Trả lời: Đối với người lớn và thanh thiếu niên, câu trả lời là không. CPR chỉ dùng tay là một phương pháp thay thế hiệu quả cao và được khuyến nghị.3 Việc ép tim của bạn là phần quan trọng nhất.
- Câu 4: “Tôi phải làm gì khi nhân viên y tế đến?”
- Trả lời: Tiếp tục CPR cho đến khi họ yêu cầu bạn dừng lại một cách rõ ràng. Họ sẽ tiếp quản, nhưng đừng dừng lại chỉ vì họ vừa bước vào phòng. Cung cấp cho họ một báo cáo nhanh chóng và rõ ràng: bạn đã thấy gì, sự việc xảy ra lúc mấy giờ, bạn đã thực hiện CPR trong bao lâu, và máy AED có thực hiện cú sốc nào không.
- Câu 5: “Câu dẫn của bài viết có đề cập ‘90% người Việt không biết CPR’. Đây có phải là một con số thực tế không?”
- Trả lời: Mặc dù con số chính xác 90% là một câu dẫn mạnh mẽ, các số liệu thống kê toàn diện cấp quốc gia có thể khó xác minh. Tuy nhiên, dữ liệu quốc tế cho thấy tỷ lệ người dân thực hiện CPR thường thấp, với chỉ khoảng 40% các ca ngừng tim ngoài bệnh viện ở Hoa Kỳ nhận được sự giúp đỡ này.3 Thông điệp cốt lõi vẫn có giá trị: một phần lớn dân số chưa được chuẩn bị, và bằng cách đọc hướng dẫn này, bạn đang gia nhập một nhóm thiểu số quan trọng có khả năng cứu sống người khác.
Kết Luận: Vai Trò Của Bạn Trong Việc Xây Dựng Một Cộng Đồng Khỏe Mạnh và An Toàn Hơn
Phần cuối cùng này tóm tắt các điểm chính và cung cấp các bước hành động để người đọc có thể thực hiện sau khi đọc xong bài viết.
Tóm tắt các hành động chính:
- Ghi nhớ DRSABC: Giữ an toàn, kiểm tra phản ứng và gọi 115 ngay lập tức.
- Đối với người lớn, hãy ép mạnh và nhanh vào giữa lồng ngực (100-120 lần/phút). Đừng ngại sử dụng CPR chỉ dùng tay.
- Sử dụng máy AED ngay khi có sẵn. Chỉ cần bật máy và làm theo hướng dẫn.
- Tiếp tục cho đến khi có sự trợ giúp chuyên nghiệp tiếp quản.
Khuyến nghị thực tiễn:
- Chuẩn bị tại nhà và nơi làm việc: Thảo luận về hướng dẫn này với gia đình và đồng nghiệp của bạn. Tìm hiểu xem nơi làm việc của bạn có máy AED không và nó được đặt ở đâu. Vận động để trang bị một máy nếu chưa có.
- Tham gia một khóa học được chứng nhận: Mặc dù hướng dẫn này rất toàn diện, một khóa đào tạo thực hành từ một tổ chức uy tín (như Hội Chữ thập đỏ hoặc một trung tâm đào tạo y tế địa phương) là cách tốt nhất để xây dựng trí nhớ cơ bắp và sự tự tin.
Sau khi đọc hướng dẫn này, đâu là một điều bạn sẽ làm trong tuần này để chuẩn bị tốt hơn cho việc cứu một mạng người?
Đọc thêm:
>> INFOGRAPHIC BÀI VIẾT NÀY
>> Phân biệt ngừng tim và đột quỵ trong 30 giây: Kiến thức sinh tử ai cũng phải biết
Bài viết được hỗ trợ biên soạn bởi AI để đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu.
Nguồn trích dẫn
- Hướng dẫn sử dụng máy khử rung tự động bên ngoài (AED) – Vinmec, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/huong-dan-su-dung-may-khu-rung-tu-dong-ben-ngoai-aed-vi
- Cách sử dụng máy khử rung tim| Wellbeing, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://socapcuu.com.vn/blogs/cham-soc-suc-khoe/cach-su-dung-may-khu-rung-tim-wellbeing
- 11 things to know to save a life with CPR | American Heart Association, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.heart.org/en/news/2023/02/01/11-things-to-know-to-save-a-life-with-cpr
- What is CPR | American Heart Association CPR & First Aid, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://cpr.heart.org/en/resources/what-is-cpr
- Part 3: Adult Basic and Advanced Life Support: 2020 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | Circulation, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000916
- CHO HỒI SINH TIM PHỔI (CPR) VÀ CHĂM SÓC TIM MẠCH KHẨN CẤP (ECC) NĂM 2020, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://cpr.heart.org/-/media/cpr-files/cpr-guidelines-files/highlights/hghlghts_2020eccguidelines_vietnamese.pdf
- BÀI 1 HỒI SINH TIM PHỔI CƠ BẢN TS. Ngô Đình Trung – Chẩn đoán được người bệnh ngừng tuần hoàn-hô, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://benhvien103.vn/wp-content/uploads/hoisinhtimphoi.pdf
- Nguyên tắc sơ cấp cứu và kế hoạch thực hiện – Vinmec, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/nguyen-tac-so-cap-cuu-va-ke-hoach-thuc-hien-vi
- Hồi sức tim phổi là gì? Quy trình và những lưu ý khi thực hiện – Medlatec, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://medlatec.vn/tin-tuc/hoi-suc-tim-phoi-la-gi-quy-trinh-va-nhung-luu-y-khi-thuc-hien
- Hồi sinh tim phổi cơ bản cho người lớn khi bị tai nạn | Vinmec, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/hoi-sinh-tim-phoi-co-ban-cho-nguoi-lon-khi-bi-tai-nan-vi
- Hồi sức tim phổi (CPR) là gì? Quy trình thực hiện và các lưu ý, truy cập vào tháng 8 1, 2025, http://tytphuong8q6.medinet.gov.vn/giao-duc-suc-khoe/hoi-suc-tim-phoi-cpr-la-gi-quy-trinh-thuc-hien-va-cac-luu-y-cmobile8097-175267.aspx
- How to Perform CPR – Adult CPR Steps – American Red Cross, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.redcross.org/take-a-class/cpr/performing-cpr/cpr-steps
- Part 3: Adult Basic and Advanced Life Support | American Heart …, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://cpr.heart.org/en/resuscitation-science/cpr-and-ecc-guidelines/adult-basic-and-advanced-life-support
- Hồi sức tim phổi (CPR) là gì? Quy trình thực hiện và các lưu ý, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://tamanhhospital.vn/hoi-suc-tim-phoi-cpr/
- Kỹ thuật đơn giản hồi sức tim phổi – Báo Tuổi Trẻ, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://tuoitre.vn/ky-thuat-don-gian-hoi-suc-tim-phoi-497204.htm
- Cardiopulmonary resuscitation (CPR): First aid – Mayo Clinic, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.mayoclinic.org/first-aid/first-aid-cpr/basics/art-20056600
- How to Perform Hands-Only CPR – American Red Cross, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.redcross.org/take-a-class/cpr/performing-cpr/hands-only-cpr
- FAQ: Hands-Only CPR, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://cpr.heart.org/-/media/cpr-files/courses-and-kits/hands-only-cpr/handsonly-cpr-faqs-ucm_494175.pdf
- HƯỚNG DẪN SƠ CỨU QUAN TRỌNG – Australian Red Cross, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.redcross.org.au/globalassets/cms/first-aid/first-aid-pdfs/first-aid-essentials/arc-essential-first-aid-guide-ebook-viet.pdf
- Hồi sinh tim phổi (CPR) ở người lớn – Y học Chăm sóc Trọng tâm – MSD Manuals, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.msdmanuals.com/vi/professional/y-h%E1%BB%8Dc-ch%C4%83m-s%C3%B3c-tr%E1%BB%8Dng-t%C3%A2m/ng%E1%BB%ABng-tim-v%C3%A0-h%E1%BB%93i-s%E1%BB%A9c-tim-ph%E1%BB%95i-cpr/h%E1%BB%93i-sinh-tim-ph%E1%BB%95i-cpr-%E1%BB%9F-ng%C6%B0%E1%BB%9Di-l%E1%BB%9Bn
- HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG MÁY HUẤN LUYỆN SỐC TIM/KHỬ RUNG TIM – AED TRAINER, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://mohinhyduoc.vn/huong-dan-su-dung-may-huan-luyen-soc-tim-khu-rung-tim-aed-trainer
- Giải thích cách sử dụng AED! Thông tin hữu ích trong trường hợp khẩn cấp., truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.alsok.com.vn/vi/column/explaining-how-to-use-an-aed-useful-information-in-an-emergency/
- Máy AED là gì? Hướng dẫn cách sử dụng máy AED hiệu quả nhất, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/may-aed-la-gi-huong-dan-cach-su-dung-may-aed.html
- AED Steps | How to Use an AED Correctly – American Red Cross, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.redcross.org/take-a-class/aed/using-an-aed/aed-steps
- Bystander CPR/AED Demonstration – YouTube, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=2XT44a0d3Sg
- Hồi sức tim phổi (CPR) – Appropedia, truy cập vào tháng 8 1, 2025, https://www.appropedia.org/Cardiopulmonary_Resuscitation_(CPR)/vi
